โครงงาน สํา ร ว จ. ระบบนิเวศใน โรงเรียน

   ที่มาและความสำคัญ |  วัตถุประสงค์  |  พื้นที่ศึกษา  |  ขอบเขตการศึกษา  |   สิ่งที่คาดว่าจะได้รับ   

1.ที่มาและความสำคัญ 

     โรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ป่าธรรมชาติและเป็นแหล่งเรียนรู้สมุนไพรในชุมชนเนื่องจากสภาพป่าภายในบริเวณโรงเรียนมีความอุดมสมบูรณ์ ทางโรงเรียนจึงได้เกิดแนวคิดในการอนุรักษ์ผืนป่าและได้มีการสำรวจพันธุ์ไม้ในบริเวณโรงเรียน โดยอาศัยความร่วมมือจากนักเรียน ครู  ผู้ปกครอง  ปราชญ์หมอยา ผู้นำองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และหน่วยงานอื่นๆ  ที่เกี่ยวข้อง  ในการสำรวจพื้นที่ป่าเบื้องต้น พบว่า พันธุ์ไม้หลายชนิดล้วนเป็นต้นไม้ยาหรือสมุนไพรที่มีประโยชน์ทั้งสิ้น จึงได้มีการจัดทำโครงงานการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ ศึกษาและเก็บข้อมูลตำแหน่งไม้ยืนต้นบริเวณโรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์ เมื่อปี พ.ศ.2555 ได้สำรวจและเก็บข้อมูลพรรณไม้ทั้งหมด 98 ชนิด จำนวน 9,497 ต้น 

    จากข้อมูลที่ได้ทำการสำรวจไม้ยืนต้นจึงเกิดแนวคิดในการสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติ เพื่อให้ผู้สนใจศึกษาพรรณไม้สามารถดูข้อมูลพรรณไม้ในแต่ละเส้นทางก่อนเข้าไปยังพื้นที่ป่าจริง และกำหนดเส้นทางโดยอาศัยเส้นทางเดินเท้าที่มีอยู่เดิมเพื่อให้กระทบต่อระบบนิเวศน้อยที่สุด โดยการนำเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศมาใช้ในการเก็บข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลพรรณไม้ชนิดต่างๆ ที่มีอยู่ในแต่ละเส้นทาง ทำให้ได้ข้อมูลแผนที่ที่แสดงตำแหน่งของพรรณไม้ในเส้นทางศึกษาเป็นข้อมูลประกอบกับรายละเอียดของพรรณไม้ ซึ่งการจัดทำโครงงานการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ เพื่อจัดทำเส้นทางศึกษาป่าธรรมชาติโรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์จะเป็นประโยชน์ในการเรียนการสอนของครู นักเรียน และการศึกษาพรรณไม้ในพื้นที่ป่าธรรมชาติบริเวณโรงเรียนของผู้สนใจทั่วไป

2.วัตถุประสงค์

        1) เพื่อศึกษาและนำข้อมูลตำแหน่งไม้ยืนต้น บริเวณโรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์ จากโครงงานปี 2555 มาต่อยอดในการจัดทำโครงงาน

        2) เพื่อนำเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศและภาพถ่ายดาวเทียมมาประยุกต์ใช้ในการจัดทำเส้นทางศึกษาป่าธรรมชาติโรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์

        3) เพื่อสร้างเว็บไซต์นำเสนอรายละเอียดโครงงาน ความรู้ด้านภูมิสารสนเทศ ข้อมูลพรรณไม้และเส้นทางศึกษาป่าธรรมชาติโรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์

3.พื้นที่ศึกษา

        โรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์ ตำบลนาสีนวน อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม

4.  ขอบเขตการศึกษา

        ทำการศึกษา เก็บข้อมูล และจัดทำเส้นทางศึกษาป่าธรรมชาติในบริเวณโรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์ และจัดทำข้อมูลพรรณไม้ในแต่ละเส้นทาง พร้อมทำแผนที่เส้นทางศึกษาป่าธรรมชาติ และจัดทำเว็บไซต์นำเสนอข้อมูลรายละเอียดโครงงาน ความรู้ วิธีการศึกษา และผลการศึกษาเพื่อเผยแพร่แก่ผู้สนใจ

5.   สิ่งที่คาดว่าจะได้รับ

        1)ได้เส้นทางศึกษาป่าธรรมชาติบริเวณโรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์ และรายละเอียดพรรณไม้ในแต่ละเส้นทาง

        2)ผู้จัดทำโครงงานได้ศึกษา รวบรวม และนำเสนอความรู้ด้านภูมิสารสนเทศ เพื่อเสริมสร้างประสบการณ์แก่ตนเอง และเผยแพร่ต่อนักเรียนและผู้สนใจต่อไป

        3)สร้างแหล่งเรียนรู้สำหรับนักเรียนและผู้สนใจ ในการศึกษาป่าธรรมชาติบริเวณโรงเรียนนาสีนวนพิทยาสรรค์ สามารถศึกษาข้อมูลพรรณไม้และเส้นทางเบื้องต้น และวางแผนการศึกษาป่าธรรมชาติได้สะดวกมากยิ่งขึ้น  

การศึกษาระบบนิเวศในโรงเรียน เป็นกระบวนการจัดกิจกรรมประสบการณ์ เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ ตระหนักในคุณค่าของระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อมที่อยู่ใกล้ตัว เห็นแนวทางป้องกันแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของตนเองให้มีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหา สภาพแวดล้อมในโรงเรียนสามารถใช้เป็นแหล่งเรียนรู้เกี่ยวกับระบบนิเวศ ได้อย่างง่ายๆ ซึ่งขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมของแต่ละโรงเรียน แหล่งศึกษา ระบบนิเวศ อาทิ สระน้ำ สวนหย่อม สวนป่า เป็นต้น

แนวทางการศึกษาระบบนิเวศบริเวณโรงเรียนมีขั้นตอน ดังนี้

1. ขั้นสำรวจ

1.1 ผู้สอนให้ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับระบบนิเวศ องค์ประกอบของระบบนิเวศ ความสัมพันธ์ในระบบนิเวศ และการเปลี่ยนแปลงในระบบนิเวศ

1.2 แบ่งผู้เรียนออกเป็นกลุ่มตามความสมัครใจ เฉลี่ยจำนวนคนตามปริมาณผู้เรียน แต่ละห้องเรียน

1.3 กำหนดจุดศึกษา โดยพิจารณาว่ามีความเหมาะสมและมีเนื้อหาสาระเพียงพอที่จะให้ความรู้เรื่องระบบนิเวศได้ผู้สอนต้องสำรวจสถานที่ที่จะกำหนดเป็นจุดศึกษาอย่างละเอียด

1.4 สิ่งที่ต้องให้ผู้เรียนศึกษา ผู้สอนควรมีแบบปฏิบัติกิจกรรมให้กับผู้เรียน เพื่อจะได้เข้าใจกรอบของการศึกษาว่าควรจะศึกษาเรื่องใดบ้าง

1.5 ระดมสมองกำหนดข้อควรปฏิบัติที่เหมาะสม เช่น ความปลอดภัยของผู้เรียนและ วิธีการศึกษาที่จะทำให้ได้ข้อมูลตามที่ต้องการ

1.6 เตรียมเอกสารข้อมูล อุปกรณ์ ในการปฏิบัติกิจกรรม เช่น ดินสอ ปากกา แว่นขยายถุงพลาสติก เป็นต้น

2. ขั้นเรียนรู้

2.1 ผู้เรียนแต่ละกลุ่มศึกษาระบบนิเวศตามจุดศึกษาที่ได้กำหนดไว้

2.1.1 สระน้ำหลังอาคารเรียน

2.1.2 สวนหย่อมหรือแปลงดอกไม้

2.1.3 สวนป่าหรือบริเวณโรงเรียน

2.1.4 ซากไม่ผุ

2.2 ให้ผู้เรียนตอบข้อคำถามที่ได้จากการสังเกตโดยการจดบันทึกข้อมูลในแต่ละแหล่ง ที่ได้ศึกษา

2.3 ให้ผู้เรียนแต่ละกลุ่มกลับมารายงานผลในห้องเรียนระหว่างการศึกษา สำรวจผู้เรียนพบเห็นสิ่งใดที่น่าสนใจบ้าง ปัญหาอุปสรรคที่เกิดขึ้น โดยให้ผู้เรียนแลกเปลี่ยนข้อคิดเห็นระหว่างกลุ่ม

2.4 ให้ผู้เรียนสรุปผลจากการปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้

2.4.1 สรุปเกี่ยวกับองค์ประกอบทางกายภาพของระบบนิเวศ เช่น ปริมาณแสงแดดในสวนป่าย่อมมีน้อยกว่าแปลงดอกไม้

2.4.2 สรุปเกี่ยวกับข้อมูลที่ได้จากแหล่งศึกษา อาทิ ผู้ผลิต ผู้บริโภค องค์ประกอบของระบบนิเวศในแต่ละจุด ทั้งใกล้เคียงและแตกต่างกัน เช่น ผู้ผลิตของสวนป่า เป็นต้น ไม้ใหญ่ ผู้ผลิตในสระน้ำจะเป็นจำพวกผักตบชวาและผักบุ้ง

2.4.3 สภาพปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศของแหล่งที่ศึกษา

2.4.4 ห่วงโซ่อาหารในบริเวณที่ศึกษา ผู้เรียนสามารถสังเกตและบันทึก เกี่ยวกับห่วงโซ่อาหารอย่างหลากหลาย

3.ขั้นประเมินผล

3.1 ประเมินผลจากแบบบันทึกข้อมูลและการนำเสนอรายงาน ของแต่ละกลุ่ม

3.2 นำภาพวาดเกี่ยวกับห่วงโซ่อาหาร จัดบอร์ดนิทรรศการหน้าชั้นเรียน

4.ขั้นนำไปใช้  เป็นขั้นที่ผู้เรียนสามารถนำความรู้ที่ได้ศึกษาจากแหล่งเรียนรู้ไปใช้ในชีวิตประจำวัน

5.ขั้นประยุกต์ความรู้และเผยแพร่ผลงาน  เป็นขั้นนำความรู้ที่ได้จากการเรียนรู้ จัดทำโครงงาน เพื่อแก้ปัญหาในสิ่งที่พบและนำเสนอในรูปนิทรรศการ