00° : มุมเงย (Azimuth) [สีเขียว] ดาวเคราะห์สูงกว่าเส้นขอบฟ้า (Horizon) ก่อนดวงอาทิตย์ขึ้น-หลังดวงอาทิตย์ตก สามารถมองเห็นหรือสังเกตุปรากฏการณ์ได้ , พื้นหลังสีเข้ม : กลางคืน มุมในระบบพิกัดขอบฟ้า (Horizontal Coordinates) มุมทิศเป็นมุมในแนวราบขนานกับเส้นขอบฟ้า (Horizon) มีค่าระหว่าง 0 - 360° นับ 0° จากทิศเหนือ ตามเข็มนาฬิกา ไปยังทิศตะวันออก ทิศใต้ ทิศตะวันตก และกลับมายังทิศเหนืออีกครั้งตามลำดับ เช่น ทิศเหนือ 0° , ทิศตะวันออก 90° , ทิศใต้ 180° , ทิศตะวันตก 270° , ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ 45° มุมในระบบพิกัดขอบฟ้า (Horizontal Coordinates) มุมเงยเป็นมุมในแนวดิ่งที่ใช้บอกความสูงของวัตถุบนท้องฟ้า มีค่าระหว่าง 0 - 90° นับ 0° ที่เส้นขอบฟ้า (Horizon) จนถึงจุดจอมฟ้า (Zenith) หรือ 90° ในกรณีที่มุมเงยมีค่า น้อยกว่า 0° หรืออยู่ระหว่าง 0° ถึง - 90° หมายถึง ณ เวลานั้น ๆ วัตถุบนท้องฟ้า ดวงดาวยังไม่ขึ้น ยังอยู่ต่ำกว่าเส้นขอบฟ้า (0°) และไม่สามารถมองเห็นได้ วิธีการวัดมุมดาวด้วยมือ การวัดระยะเชิงมุม (Angular distance) หากต้องการค่าที่ละเอียดแม่นยำ ต้องใช้อุปกรณ์ที่มีความซับซ้อน แต่หากต้องการค่าโดยประมาณเพื่อสังเกตการณ์ปรากฏการณ์บนฟ้า เราสามารถวัดระยะเชิงมุมโดยใช้มือและนิ้วของเราได้ ดังรูปมือแบบต่างๆ ด้านล่าง เช่น วัดระยะเชิงมุม 15° ให้ยืนตรง ยืดแขนตรงไปทางด้านที่ต้องการวัดระยะเชิงมุม ให้แขนตึงกางนิ้วก้อยกับนิ้วชี้ (15°) กางนิ้วให้สุดมองผ่านนิ้วก้อยกับนิ้วชี้ไปยังท้องฟ้า เลื่อนปลายนิ้วก้อยอยู่ที่ 0° หรือมองด้วยสายตาปลายนิ้วก้อย แตะเส้นขอบฟ้าหรือทิศเริ่มต้น มองผ่านที่ปลายปลายนิ้วชี้ตรงกับตำแหน่ง 15°
 ถ้าต้องการวัดมุม 30° ให้จดจำตำแหน่งพื้นหลังหรือกลุ่มดาวที่ตรงกับนิ้วชี้ที่ 15° เดิม เลื่อนนิ้วก้อยมาที่ตำแหน่งนิ้วชี้เดิมใช้พื้นหลังเปรียบเทียบ ปลายนิ้วชี้ก็อยู่ที่ 30° เป็นต้น การวัดมุมขนาดอื่น ๆ ก็ทำในลักษณะเดียวกัน ใช้การพลิกมือแนวดิ่งหรือแนวราบ ใช้นิ้วตามขนาดของมุมที่ต้องการ หรือใกล้เคียง บวกลบองศา ปรับนิ้วแบบต่าง ๆ เพื่อหาตำแหน่งที่ละเอียดขึ้น การวัดมุมทิศ (Azimuth) จำเป็นต้องทราบตำแหน่งทิศหลักก่อนคือ ทิศเหนือ 0° , ทิศตะวันออก 90° , ทิศใต้ 180° , ทิศตะวันตก 270° แล้ววัดระยะจากทิศหลัก โดยใช้มือคว่ำลงวัดระยะเชิงมุมแนวราบ แบบเดียวกับการวัดมุมเงย (Altitude) ข้างต้น , การวัดมุมเงย หากมองไม่เห็นเส้นขอบฟ้า ให้วัดจากจุดจอมฟ้า (Zenith) ซึ่งมีมุมเงย 90° โดยนำ 90° ลบด้วยมุมเงย เช่น 90° - 40° ได้ 50° ให้วัดมุมดาวจากจุดจอมฟ้าลงมา 50° เป็นต้น หากไม่ทราบจุดจอมฟ้าให้สถาปนาจุดจอมฟ้าก่อน ตัวอย่างตำแหน่งดาวอยู่ที่ มุมทิศ (Azimuth) 280° มุมเงย (Altitude) 40° หาตำแหน่งดาวบนท้องฟ้าโดยการวัดมุมดาวเริ่มต้นจาก มุมทิศ (Azimuth) 280° การวัดมุมทิศต้องทราบทิศหลักคือ ทิศเหนือ 0° , ทิศตะวันออก 90° , ทิศใต้ 180° , ทิศตะวันตก 270° ก่อน เมื่อทราบทิศ เลือกจุดเริ่มต้นวัดระยะจากทิศตะวันตกซึ่งมีมุมทิศ 270° ใกล้เคียงกับมุมทิศ 280° ที่สุด วัดขึ้นไปทางทิศเหนืออีก 10° โดยใช้กำมือวัดระยะเชิงมุม 10° แนวราบจากทิศตะวันตกได้ มุมทิศ 280° มุมทิศอื่น ๆ ก็ใช้หลักการเดียวกัน ส่วนมุมเงย (Altitude) 40° เมื่อได้มุมทิศ 280° แล้วให้หันหน้าไปทางมุมทิศที่ได้ และเริ่มวัดมุมเงยขึ้นจากเส้นขอบฟ้า (Horizon) 40° ใช้มือวัดระยะเชิงมุม เลือกแบบมือตามเหมาะสม เช่น 15° + 15° + 10° รวมกันได้มุมเงย 40° จากเส้นขอบฟ้า หากมองไม่เห็นเส้นขอบฟ้า ให้วัดจากจุดจอมฟ้า (Zenith) ซึ่งมีมุมเงย 90° โดยนำ 90° ลบด้วยมุมเงย เช่น 90° - 40° ได้ 50° วัดมุมจากจุดจอมฟ้าลงมา 50° หากไม่ทราบตำแหน่งจุดจอมฟ้าให้สถาปนาจุดจอมฟ้าก่อน การสถาปนาจุดจอมฟ้า วิธีสถาปนาจุดจอมฟ้านั้นทำได้โดยการยืนตรง กางแขนออกทั้งสองข้างในแนวราบพร้อมแบมือขึ้น จากนั้นขยับแขนทั้งสองข้างขึ้นสู่ท้องฟ้าเหนือศรีษะให้มือประกบกันคล้ายพนมมือ หน้าตรง หลังตรง โดยให้แขนทั้งสองข้างแนบใบหูไว้ ให้นิ้วกลางแตะกัน จากนั้นให้ค่อย ๆ แยกมือออกห่างเล็กน้อยโดยนิ้วกลางยังคงแตะกันอยู่ (คล้ายท่ายิงปืนขึ้นท้องฟ้าแต่ใช้นิ้วกลางแตะกัน) เงยหน้าช้า ๆ มองผ่านแนวนิ้วกลางที่แตะกันไปยังท้องฟ้า จุดนั้นคือจุดจอมฟ้า (Zenith) การวัดมุมดวงดาว เรียบเรียงจากวิชาดาราโหราศาสตร์ บรรยายโดย อาจารย์อารี สวัสดี
|
ระบบพิกัดขอบฟ้ามีประโยชน์อย่างไร
ลิขสิทธิ์ © 2024 moicapnhap Inc.
