สื่อการเรียนการสอน เครื่องยนต์ แก๊ส โซ ลี น

จุดประสงค์รายวิชา

1. เข้าใจหลักการทำงานหน้าที่ระบบต่างๆ ของเครื่องยนต์แก๊สโซลีน

2. ใช้เครื่องมือ อุปกรณ์ช่างยนต์ ได้ถูกต้องตามขั้นตอน

3. ถอดประกอบตรวจสภาพชิ้นส่วน ปรับแต่งและบำรุงรักษาเครื่องยนต์แก๊สโซลีน

4. มีกิจนิสัยที่ดีในการทำงานด้วยความเป็นระเบียบสะอาดประณีตปลอดภัยและรักษาสภาพแวดล้อม

สมรรถนะรายวิชา

1. แสดงความรู้เกี่ยวกับหลักการ ตรวจสอบบำรุงรักษาปรับแต่งชิ้นส่วนเครื่องยนต์แก๊สโซลีน

2. ถอดประกอบชิ้นส่วนเครื่องยนต์แก๊สโซลีนตามคู่มือ

3. ตรวจสภาพชิ้นส่วนเครื่องยนต์แก๊สโซลีนตามคู่มือ

4. บำรุงรักษาชิ้นส่วนเครื่องยนต์แก๊สโซลีนตามคู่มือ

5. ปรับแต่งเครื่องยนต์แก๊สโซลีนตามคู่มือ

คำอธิบายรายวิชา

ศึกษาและปฏิบัติเกี่ยวกับความปลอดภัยในการทำงาน การใช้เครื่องมืออุปกรณ์ช่างยนต์ หลักการทำงาน การถอดประกอบตรวจสภาพชิ้นส่วน ระบบน้ำมันเชื้อเพลิง ระบบจุดระเบิด ระบบหล่อลื่น ระบบระบายความร้อน ระบบไอดี ระบบไอเสีย การติดเครื่องยนต์ การปรับแต่งและการบำรุงรักษาเครื่องยนต์แก๊สโซลีน

2

3. เครื่องมือวดั สำหรับงำนช่ำงยนต์

3.1 โอห์มมเิ ตอร์ (OHMMETER) เป็นเครื่องมือที่ใชว้ ดั ค่าความ
ตา้ นทานในวงจรไฟฟ้าต่างๆ มีค่าการวดั ต่างๆ เช่น 31, 310, 31k, 310k

3.2 มัลติมเิ ตอร์ (MULTIMETER) ใช้ MULTIMETER วดั
แรงเคลื่อนไฟฟ้ากระแสตรง (DC) หรือ DIRECT CURRENT

58

2

3.3 เวอร์เนียร์คำลเิ ปอร์ (VERNIER CALIPER)

รูปที่ 2.32 แสดงเวอร์เนียร์คาลิเปอร์

59

2

3.4 ไมโครมเิ ตอร์ (MICROMETER)

ส่วนต่างๆ ของไมโครมเิ ตอร์

60

2

A : FRAME คือ โครงของไมโครมิเตอร์ มีรูปร่างเป็นรูปตวั U

B : ANVIL คือ ทง่ั ของไมโครมิเตอร์ ทาหนา้ ท่ีรองรับงาน
ไม่สามารถเคล่ือนท่ีได้ ติดอยสู่ ่วนปลายของ FRAME

C : SPINDLE คือ แกนของไมโครมิเตอร์เป็นตวั เคล่ือนตามขนาดของ
ชิ้นงาน SPINDLE หมุนเขา้ ออกไดด้ ว้ ย THIMBLE

D : THIMBLE เป็นตวั ท่ีทาหนา้ ท่ีหมุนสเกลเขา้ ออกบน THIMBLE
ท่ี THIMBLE จะมีสเกลละเอียดรอบปลายของ THIMBLE

E : SLEEVE และ BARRAL จะมีสเกลของไมโครมิเตอร์ เรียกวา่ MAIN SCALE

61

2

3.4 เกจวดั กระบอกสูบ (CYLINDER GAUGE)

รูปที่ 2.33 แสดงการใช้ CYLINDER GAUGE

62

2

3.5 ฟิ ลเลอร์เกจ (Feeler Gauges)

รูปที่ 2.34 แสดงฟิ ลเลอร์เกจ

63

การระวังรักษาเคร่ืองมือวัด มีดงั น้ี 2
1) อยา่ นาเคร่ืองมือวดั ใกลท้ ี่ร้อนจดั หรือเยน็ จดั
2) อยา่ ใหเ้ ครื่องมือหล่นลงพ้ืน 64
3) อยา่ ใหเ้ ครื่องมืออ่ืนตกลงมาทบั เคร่ืองมือวดั
4) อยา่ ปลอ่ ยใหเ้ ครื่องมืดวดั มีฝ่ นุ จบั สกปรกและขาดการหล่อล่ืน
5) อยา่ ลาก เลื่อนเคร่ืองมือวดั บนชิ้นงานที่จะวดั

2

6) อยา่ วดั ชิ้นส่วนท่ีกาลงั หมุนหรือเคลื่อนท่ี
7) อยา่ ใชเ้ ครื่องมือวดั ไปทาหนา้ ที่อยา่ งอ่ืน เช่น ใชบ้ ีบชิ้นงาน ขีดหมายงาน
หรือใชแ้ ทนคอ้ น
8) เคร่ืองมือวดั บางชนิด เช่น เวอร์เนียร์คาลิเปอร์ ไมโครมิเตอร์ ฯลฯ ถา้ ไม่
จาเป็นอยา่ ดึงออกมาอ่านคา่ ขา้ งนอก เพราะจะทาใหผ้ วิ สัมผสั งานสึกหรอ
9) หลงั จากเลิกใชง้ าน ใหใ้ ชผ้ า้ สะอาดทาความสะอาดและทาน้ามนั กนั
สนิม
10) วางหรือเกบ็ เคร่ืองมือแยกจากเคร่ืองมือื่นๆ

65

การใช้เคร่ืองมอื วดั มีดงั น้ี 2
1) ใชเ้ ครื่องมือวดั ใหเ้ หมาะสมกบั ค่าความละเอียดที่ตอ้ งการ
2) ตาแหน่งของแนวเลก็ ถูกตอ้ ง 66
3) ทาความสะอาดชิ้นงานและเคร่ืองมือวดั ทุกคร้ังก่อนวดั งาน
4) ลบคมชิ้นงานก่อนทาการวดั
5) งานท่ีตอ้ งการความละเอียดจะตอ้ งวดั ที่อุณหภูมิ 20°C-22°C

2

6) อยา่ วดั ชิ้นงานขณะยงั ร้อน
7) ใชแ้ รงกดผวิ สัมผสั เคร่ืองมือวดั กบั ผวิ งานดว้ ยแรงท่ีพอเหมาะ
8) อยา่ นาเครื่องมือวดั ไปวดั ชิ้นงานที่ถูกเหน่ียวนาเป็นแม่เหลก็
9) เครื่องมือวดั ท่ีคลาดศูนยไ์ ด้ เช่น ไมโครมิเตอร์ ก่อนใชว้ ดั งานตอ้ งมีการ
ตรวจเชก็ ปรับศูนยท์ ุกคร้ัง
10) แนวของเคร่ืองมือวดั ตอ้ งอยใู่ นแนวท่ีถูกตอ้ งกบั ชิ้นงาน

67

2

11) นง่ั หรือยนื วดั ในท่าท่ีเป็นธรรมชาติมากท่ีสุด
12) อยา่ ใหผ้ อู้ ่ืนรบกวนหรือรบกวนผอู้ ่ืนขณะวดั
13) ขณะวดั ตอ้ งมีแสงสวา่ งเพียงพอ
14) ทาใจใหเ้ ป็นกลางไม่ลาเอียงเขา้ ขา้ งตวั เองขณะวดั ชิ้นงาน

68

3

หลกั กำรทำงำนและชิ้นส่วนของเคร่ืองยนต์แก๊สโซลนี

สำระกำรเรียนรู้ หลกั กำรทำงำน จุดประสงค์กำรเรียนรู้
และชิน้ ส่วน
1. หลกั การทางานของเคร่ืองยนตแ์ ก๊สโซลีน ของเครื่องยนต์ 1. อธิบายหลกั การทางานของเครื่องยนตแ์ ก๊สโซลีน
2. ชิ้นส่วนของเครื่องยนตแ์ กส๊ โซลีน แก๊สโซลนี ได้
2. อธิบายความสมั พนั ธใ์ นการเคลื่อนท่ีของชิ้นส่วน
สสมมสรรมรรถรถรนนถะนะปปะรรปะะจรจะำำหจหำนหน่ว่นวยย่วย เคร่ืองยนตไ์ ด้
3. อธิบายแผนภาพแสดงการเปิ ด-ปิ ดของลิน้ ได้
1. อธิบายหลกั การทางานของเคร่ืองยนตแ์ ก๊สโซลีน 4. ถอด ประกอบและตรวจสภาพสายพานไทม่ิงได้
2.อธิบายข้นั ตอนการถอด ประกอบชิ้นส่วน 5. อธิบายหนา้ ที่และการทางานของชิ้นส่วนท่ีไม่
เคล่ือนที่ของเคร่ืองยนตไ์ ด้
เคร่ืองยนตแ์ กส๊ โซลีน 6. อธิบายหนา้ ท่ีและการทางานของชิ้นส่วนท่ี
3.ปฏิบตั ิการถอด ประกอบและตรวจสภาพชิ้นส่วน เคล่ือนท่ีของเครื่องยนตไ์ ด้
7. ถอด ประกอบและตรวจฝาสูบได้
เคร่ืองยนตแ์ ก๊สโซลีน 8. ถอด ประกอบและตรวจชุดลูกสูบได้
9. ถอด ประกอบและตรวจเพลาขอ้ เหว่ยี งได้
10. ใชเ้ ครื่องมือ วสั ดุและอุปกรณ์ไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง
ปลอดภยั
11. มีกิจนิสยั ที่ดีในการทางานดว้ ยความเป็นระเบียบ
สะอาด ประณีต ปลอดภยั และรักษาสภาพแวดลอ้ ม

69

3

หลกั กำรทำงำนและชิ้นส่วนของเคร่ืองยนต์แก๊สโซลนี

1. หลกั กำรทำงำนของเคร่ืองยนต์แก๊สโซลนี

1.1 หลกั กำรทำงำนของเครื่องยนต์ 4 จังหวะ

จังหวะท่ี 1 เป็นจงั หวะประจุไอดีหรือจงั หวะดูด (Suction Stroke)
จงั หวะที่ 2 เป็นจงั หวะอดั (Compression Stroke)
จงั หวะท่ี 3 เป็นจงั หวะการขยายตวั หรือจงั หวะกาลงั (Power Stroke)
จังหวะท่ี 4 เป็นจงั หวะคาย (Exhaust Stroke)

70

3

รูปที่ 3.1 แสดงจงั หวะการทางานของเครื่องยนตแ์ ก๊สโซลีน 4 จงั หวะ

71

3

ตำรำงแสดงกำรเปิ ด-ปิ ดของลนิ้ (Valve Timing Diagram)

จงั หวะ ทศิ ทำงกำรเคลื่อนที่ ลนิ้ ไอดี ลนิ้ ไอเสีย สภำวะใน
ของลูกสูบ กระบอกสูบ
จงั หวะดูด เปิ ด ปิ ด
จงั หวะอดั ลง ปิ ด ปิ ด ไอดีเขา้
จงั หวะกาลงั ข้ึน ปิ ด ปิ ด อดั ไอดี
จงั หวะคาย ลง ปิ ด เปิ ด เผาไหม้
ข้ึน ไอเสียออก

72

3

รูปที่ 3.2 แสดงการเปิ ด-ปิ ดของลิ้น (Valve Timing Diagram)

73

3

ตำรำงเปรียบเทยี บกำรเปิ ด-ปิ ดของลนิ้ ไอดี ลนิ้ ไอเสียในทำงทฤษฎแี ละตำมสภำพจริง

จงั หวะ ระยะเปิ ด-ปิ ด ลนิ้ ไอดี ลนิ้ ไอเสีย สภำวะใน
ตำมทฤษฎี กระบอกสูบ
กาลงั TDC 45° ก่อน BDC
คายไอเสีย 180° 45° ก่อน BDC 5° หลงั TDC 135°
180° 5° ก่อน TDC 45° หลงั BDC 230°
ดูด 180° 45° ก่อน BDC 230°
อดั 180° TDC 135°
1 วฏั จกั ร 720° 730°

74

3

3.1.2 หลกั การทางานของเคร่ืองยนต์ 2 จงั หวะ
จังหวะดูดและจังหวะอัด

รูปท่ี 3.3 แสดงการทางานจงั หวะดูดและจงั หวะอดั

75

3

จังหวะระเบิดและจังหวะอัดไอดใี นห้องเพลาข้อเหวย่ี ง

รูปท่ี 3.4 แสดงการทางานจงั หวะระเบิดและจงั หวะอดั ไอดีในหอ้ งเพลาขอ้ เหวยี่ ง

76

3

จังหวะคายและจังหวะอัดไอดีในห้องเพลาข้อเหวยี่ ง

รูปท่ี 3.5 แสดงการทางานจงั หวะคายและจงั หวะอดั ไอดีในหอ้ งเพลาขอ้ เหวยี่ ง

77

3

จงั หวะคายและจงั หวะกวาดล้างไอเสีย

รูปที่ 3.6 แสดงการทางานจงั หวะคายและจงั หวะกวาดลา้ งไอเสีย

78

3

รูปท่ี 3.7 แสดงการเปิ ด-ปิ ดช่องไอดีและช่องไอเสีย

79

3

ตำรำงแสดงควำมแตกต่ำงระหว่ำงเคร่ืองยนต์แก๊สโซลนี 4 จงั หวะ และ 2 จังหวะ

เครื่องยนต์ 4 จงั หวะ เครื่องยนต์ 2 จงั หวะ

1. ไดก้ าลงั ทุกๆ การหมุนของเพลาขอ้ เหวยี่ ง 2 รอบ 1. ไดก้ าลงั ทุกๆ การหมุนของเพลาขอ้ เหวยี่ ง 1 รอบ
2. ใชล้ ิ้นในการประจุและคายไอเสีย 2. ใชช้ ่องในการประจุและคายไอดีไอเสีย
3. ในเคร่ืองยนตข์ นาดเท่ากนั จะไดก้ าลงั นอ้ ยกวา่ ที่รอบ 3. ในเครื่องยนตข์ นาดเท่ากนั จะไดก้ าลงั มากกวา่ ท่ีรอบ
เท่ากนั
เท่ากนั 4. ไดก้ าลงั ทุกรอบเครื่องยนตเ์ ดินเรียบกวา่ ใชล้ อ้ ช่วยแรง
4. ตอ้ งใชล้ อ้ ช่วยแรงขนาดใหญ่ในการทาใหเ้ ครื่องยนต์ ขนาดเลก็
5. ประสิทธิภาพเชิงกลมากกวา่
เดินเรียบ
5. ประสิทธิภาพเชิงกลนอ้ ยกวา่ เนื่องจากมีความเสียดทาน 6. การสูญเสียไอดีเน่ืองจากกระบวนการทางานมากจึงได้
กาลงั นอ้ ย
มากกวา่ 7. ส่วนใหญ่ระบายความร้อนดว้ ยอากาศ
6. การสูญเสียไอดีเนื่องจากกระบวนการทางานนอ้ ยกวา่ จึง 8. ใชใ้ นจกั รยานยนตแ์ ละเคร่ืองยนตเ์ รือขนาดเลก็
9ใชน้ ้ามนั หล่อลื่นมาก
ไดก้ าลงั มากกวา่
7. ส่วนใหญ่ระบายความร้อนดว้ ยน้า
8. ใชใ้ นรถยนตน์ งั่ และรถยนตเ์ พื่อการพาณิชย์
9. ใชน้ ้ามนั หล่อล่ืนนอ้ ย

80

3

2. ชิ้นส่วนของเคร่ืองยนต์แก๊สโซลนี

2.1 กำรทำงำนของชิ้นส่วนในเครื่องยนต์

รูปท่ี 3.8 แสดงโครงสร้างของเคร่ืองยนตแ์ ก๊สโซลีน

81

2.2 ชิ้นส่วนทีไ่ ม่เคล่ือนท่ขี องเครื่องยนต์ 3

2.2.1 เสื้อสูบ (Cylinder Block) ประกอบดว้ ย 82
1) กระบอกสูบ (Cylinder Block)
2) เปลือกน้า (Water Jacket)
3) ช่องทางส่งน้ามนั (Oil Gallery)
4) แบริ่งเพลาขอ้ เหวย่ี ง (Crank-shaft)

3

รูปท่ี 3.9 แสดงเส้ือสูบแบบต่างๆ

83

2.2.2 ฝาสูบ (Cylinder Head) ประกอบดว้ ย 3
1) ส่วนที่ประกอบเป็นหอ้ งเผาไหม้
2) ช่องทางไอดี-ไอเสีย 84
3) ช่องติดต้งั หวั เทียน
4) ช่องน้าหล่อเยน็ และช่องทางเดินน้ามนั เครื่อง

3

รูปท่ี 3.10 แสดงฝาสูบ

85

3

2.2.3 อ่างน้ามนั เครื่อง (Oil Pan)

รูปที่ 3.11 แสดงอ่างน้ามนั เคร่ือง

86

3

2.2.4 ท่อร่วมไอดี (Intake Manifold)
2.2.5 ท่อร่วมไอเสีย (Exhaust Manifold)

รูปที่ 3.12 แสดงท่อร่วมไอดีและไอเสีย

87

3

2.3 ชิ้นส่วนทเ่ี คล่ือนที่ของเครื่องยนต์

2.3.1 เพลาข้อเหวี่ยง (Cranks Shaft)

รูปที่ 3.13 แสดงเพลาขอ้ เหวย่ี ง

88

3

2.3.2 แบร่ิงก้านสูบและเมนแบร่ิง (Connecting rod Bearings and Main
Bearings)

รูปท่ี 3.14 แสดงแบริ่งและส่วนประกอบ 89

3

2.3.3 แบร่ิงกนั รุน (Thrust Bearing)

รูปที่ 3.15 แสดงแบร่ิงกนั รุน

90

3

2.3.4 ลกู สูบ (Piston)

รูปท่ี 3.16 แสดงลูกสูบและส่วนประกอบ

91

3

2.3.5 แหวนลกู สูบ (Piston Ring)
1) แหวนอดั (Compression Ring)

รูปท่ี 3.17 แสดงแหวนอดั แบบต่างๆ

92

3

2) แหวนกวาดน้ามนั (Oil Control Rings)

รูปท่ี 3.18 แสดงแหวนกวาดน้ามนั

93

2.3.6 สลกั ก้านสูบ (Piston Pin) 3
1) ยดึ แน่นกบั ลูกสูบ
2) ยดึ แบบก่ึงลอยตวั 94
3) ยดึ แบบลอยตวั

3

รูปท่ี 3.19 แสดงการยดึ สลกั ลูกสูบแบบต่าง ๆ

95

3

2.3.7 ก้านสูบ (Connecting Rod)

รูปที่ 3.20 แสดงกา้ นสูบและประกบั กา้ นสูบ

96

3

2.3.8 เพลาลกู เบ้ียว (Camshafts)
1) แบบเพลาลูกเบ้ียวอยขู่ า้ งเส้ือสูบ (Over Head Valve : OHV)
2) แบบเพลาลูกเบ้ียวอยบู่ นฝาสูบ (Over Head Camshaft: OHC)

รูปที่ 3.21 แสดงเพลาลูกเบ้ียว 97

3

2.3.9 ลน้ิ (Valve)

รูปท่ี 3.22 แสดงลิ้นไอดี ไอเสีย

98

3

2.3.10 ล้อช่วยแรง (Fly Wheel)

รูปที่ 3.23 แสดงลอ้ ช่วยแรง

98

4

ระบบนำ้ มันเชื้อเพลงิ เคร่ืองยนต์แก๊สโซลนี

สำระกำรเรียนรู้ ระบบนำ้ มนั จุดประสงค์กำรเรียนรู้
เชื้อเพลงิ
1. ระบบน้ามนั เช้ือเพลิงแบบคาร์บเู รเตอร์ เครื่องยนต์ 1. อธิบายหนา้ ที่และหลกั การทางานของระบบ
2. ระบบน้ามนั เช้ือเพลิงแบบควบคุมดว้ ย แก๊สโซลนี น้ามนั เช้ือเพลิงแบบคาร์บูเรเตอร์ได้

อิเลก็ ทรอนิกส์ สสมมสรรมรรถรถรนนถะนะปปะรรปะะจรจะำำหจหำนหน่ว่นวยย่วย 2. อธิบายหนา้ ท่ีและหลกั การทางานของอปุ กรณ์
ระบบน้ามนั เช้ือเพลิงแบบคาร์บเู รเตอร์ได้
1. อธิบายหนา้ ท่ีและหลกั การทางานของระบบน้ามนั
เช้ือเพลิงเคร่ืองยนตแ์ กส๊ โซลีน 3. ถอด ประกอบและตรวจสภาพปั๊มแบบกลไกได้
4. ถอด ประกอบและตรวจสภาพคาร์บูเรเตอร์ได้
2. ปฏิบตั ิการถอด ประกอบและตรวจสภาพชิ้นส่วน 5. อธิบายหนา้ ท่ีและหลกั การทางานของระบบ
ระบบน้ามนั เช้ือเพลิงเคร่ืองยนตแ์ กส๊ โซลีน
น้ามนั เช้ือเพลิงควบคมุ ดว้ ยอิเลก็ ทรอนิกส์ได้
6. จาแนกประเภทของระบบน้ามนั เช้ือเพลิง

ควบคมุ ดว้ ยอิเลก็ ทรอนิกส์ได้
7. ตรวจสภาพการทางานของระบบน้ามนั

เช้ือเพลิงควบคมุ ดว้ ยอิเลก็ ทรอนิกส์ได้
8. ใชเ้ คร่ืองมือ วสั ดแุ ละอุปกรณ์ไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง

ปลอดภยั
9. มีกิจนิสัยท่ีดีในการทางานดว้ ยความเป็น

ระเบียบ สะอาด ประณีต ปลอดภยั และรักษา
สภาพแวดลอ้ ม

99

4

ระบบนำ้ มันเชื้อเพลงิ เครื่องยนต์แก๊สโซลนี

1. ระบบนำ้ มันเชื้อเพลงิ แบบคำร์บูเรเตอร์

รูปที่ 4.1 แสดงวงจรน้ามนั เช้ือเพลิงเคร่ืองยนตแ์ ก๊สโซลีนแบบคาร์บูเรเตอร์

100

4

1.1 ถังนำ้ มันเชื้อเพลงิ (Fuel Tank)

รูปที่ 4.2 แสดงถงั น้ามนั เช้ือเพลิงและส่วนประกอบ

101

4

1.2 ท่อทำงนำ้ มนั (Fuel Line)
1.3 กรองเชื้อเพลงิ (Fuel Filter)

รูปที่ 4.3 แสดงกรองน้ามนั เช้ือเพลิงและส่วนประกอบ

102

1.4 ระบบป้อนเชื้อเพลงิ (Fuel Feed System) 4

1.4.1 ระบบแรงโน้มถ่วง (Gravity System) 103
1.4.2 ระบบป๊ัม (Pump System)

4

1) ปั๊มแบบกลไก (A.C. Mechanical Pump)

รูปที่ 4.4 แสดงป๊ัมน้ามนั เช้ือเพลิงแบบกลไก (A.C. Pump)

104

4

2) ป๊ัมแบบไฟฟ้า ( Electric Fuel Pump)

รูปที่ 4.5 แสดงป๊ัมน้ามนั เช้ือเพลิงแบบไฟฟ้า (Electric Pump)

105

4

1.5 คำร์บูเรเตอร์ (Carburetor)

1.5.1 ท่อคอคอด (Venturi)

รูปท่ี 4.6 แสดงการทางานของคอคอด (Venturi)

106