ไหว้หิ้งพระในบ้าน ใช้ธูปกี่ดอก

• จุดธูปกี่ดอกดี ความหมายของการจุดธูปคืออะไร
  
• ไหว้เทพเจ้า ไหว้บรรพบุรุษ ไหว้อากง อาม่า ไหว้พระพุทธ ธูปกี่ดอกความหมายยังไง
• สงสัยในความหมายของการจุดธูป มีข้อต้องห้ามไหม

สัปดาห์นี้มีคนมากระซิบ 'ฉันมากับดวง' ให้เขียนเรื่อง 'จำนวนธูป และ ความหมาย' เพราะงงไปหมดเลยว่าการไหว้สารทจีน การไหว้เจ้า การไหว้ศาลพระภูมิ ไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ไหว้เทพเจ้า ไหว้พระราหู ไหว้บรรพบุรุษ กระทั่งการไหว้พระพุทธที่หิ้งพระในบ้าน ต้องจุดธูปกี่ดอก แต่ละดอกมีความหมายอย่างไร

เราเลยไปค้นคว้าหาข้อมูลมาให้ พบว่ามีจำนวนและความหมายของการจุดธูประบุไว้ในหนังสือ คัมภีร์ พิธีกรรมแบบโบราณของไทย และนี่คือความหมายที่แฟนๆ ถามมากัน... 

จำนวนธูปและความหมาย

จุดธูป 1 ดอก : เป็นเรื่องของการเน้นหรือเจาะจง ในเรื่องที่เกี่ยวกับผีบ้านผีเรือน วิญญาณภาคพื้น เช่น การจุดไหว้เจ้าที่ หรือผีบ้านผีเรือน

จุดธูป 3 ดอก : เป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการบูชา พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

จุดธูป 5 ดอก : เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับการบูชา พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ คุณบิดา คุณมารดา และครูบาอาจารย์

จุดธูป 7 ดอก : เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับจิตวิญญาณ (ศาลเจ้าพ่อ เจ้าแม่) ครูบาอาจารย์ที่เสียชีวิตแล้ว

จุดธูป 9 ดอก : เป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการสักการะและบูชาเทพ เจ้าป่า เจ้าเขา หรือ รุกขเทวดาศาลพระภูมิ ศาลเทพ

จุดธูป 10 ดอก : เป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับธาตุ ใช้ในการเสริมดวงชะตา (คนที่เกิดวันเสาร์)

จุดธูป 12 ดอก : เป็นเรื่องเกี่ยวข้องกับการบูชาพระราหู ใช้ในการสวดเสริมดวง (คนที่เกิดวันพุธกลางคืน)

จุดธูป 16 ดอก : เป็นเรื่องเกี่ยวข้องกับการบูชาเทพชั้นสูง เช่น บูชาพรหม ฯลฯ (ใช้จุดกลางแจ้ง จุดธูปเทพเทวดาทั้งสิบหกชั้นฟ้าด้วย)

จุดธูป 19 ดอก : เป็นเรื่องเกี่ยวข้องกับการจุดบูชาครู และใช้ในการเสริมดวงชะตา (คนที่เกิดวันพฤหัสบดี)

จุดธูป 108 ดอก : เป็นเรื่องเกี่ยวข้องกับการประกอบพิธีกรรมสวดเสริมดวงชะตา และบูชาสิ่งสูงสุดทั่วโลกทุกชั้นฟ้า

จำนวนธูปที่ไม่นิยมจุด

ทิ้งท้ายด้วยจำนวนการจุดธูปที่ไม่เป็นที่นิยมกันในหนังสือก็ระบุไว้เช่นกันว่า 

การจุดธูปจำนวน 13 ดอก และ การจุดธูปจำนวน 18 ดอก ไม่นิยม

ท้ายที่สุดเชื่อว่าบทความนี้จะทำให้ทุกคนได้รู้ความหมายและไขข้อสงสัยที่มีมานานแสนนาน สวัสดี.

ผู้เขียน : ฉันมากับดวง 

กราฟิก : Jutaphun Sooksamphun 

อ้างอิง : คัมภีร์ พิธีกรรมแบบโบราณของไทย

การจุดธูปไหว้บูชา

การจุดธูปไหว้บูชากี่ดอก ย่อมมีความหมายที่แตกต่างกัน เราลองมาดูกันว่า มีความหมายอะไรกันบ้าง

ธูป 1 ดอก ไหว้ศพ เจ้าที่และวิญญาณธรรมดาที่ไม่ได้ขึ้นชั้นเทพ

ธูป 2 ดอก ใช้บูชาเจ้าที่

ธูป 3 ดอก ใช้บูชาพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

ธูป 5 ดอก ใช้บูชาพระรัตนตรัย บูชารัชกาลที่5 ธาตุทั้ง5 หรือทิศทั้ง5 พระภูมิ

ธูป 7 ดอก ไหว้พระพรหม บูชาพระอาทิตย์ ถือคติคุ้มครองทั้ง7วันในสัปดาห์

ธูป 8 ดอก บูชาเทพเจ้าของชาวฮินดู

ธูป 9 ดอก บูชาแก้ว9ประการ พระพุทธคุณทั้ง9 และพระเทพารักษ์

ธูป 10 ดอก ใช้บูชาเจ้าที่ตามความเชื่อชาวจีนบางกลุ่ม

ธูป 12 ดอก บูชาเจ้าแม่กวนอิม บูชาพระคุณของแม่

ธูป 16 ดอก บูชาเทพชั้นครู หรือพิธีกลางแจ้งที่มีการอัญเชิญเทวดา ที่สำคัญหมายถึง สวรรค์ 16 ชั้น

ธูป 19 ดอก บูชาเทวดาทั้ง10ทิศ

ธูป 21 ดอก บูชาพระคุณของพ่อ

ธูป 32 ดอก ใช้สวดชุมนุมเทวดาทั้ง 4 ทิศ

ธูป 108 ดอก บูชาสิ่งสูงสุดทั่วทั้งโลกทุกชั้นฟ้า

ข้อควรรู้ในการตั้งหิ้งพระ

สำหรับเราชาวพุทธผู้เขียนเชื่อว่า ทุกบ้านต้องมีหิ้งพระเพื่อวางพระพุทธรูปเอาไว้กราบไหว้ระลึกถึงพระพุทธคุณ แต่ปัญหาที่มักจะพบคือไม่แน่ใจว่าจะติดตั้งอย่างไรจึงจะเหมาะสม บางคนลงมือสร้างบ้านไปแล้วแต่ไม่ได้คำนึงถึงจุดที่จะติดตั้งหิ้งพระ ก็เกิดความกังวลใจว่าทำอย่างไรจึงจะไม่ผิดหลักการหรือข้อห้าม อันที่จริงแล้วการจัดวางหิ้งพระ มีหลักการง่าย ๆ คือ ต้องคำนึงถึงความเหมาะสม ในที่นี้หมายถึงเหมาะต่อการตั้งจิตระลึกต่อพระธรรมคำสอนขององค์สัมมาสัมพุทธเจ้า แม้สถานที่ไม่เอื้ออำนวย ก็ใช้ความสะดวกแทนที่  แต่ก็มีข้อควรสังเกตและคำถามเกี่ยวกับการติดตั้งหิ้งพระอยู่บางประการที่มีคำตอบซึ่งพอจะเป็นเหตุเป็นผล ไม่ดูงมงายเพื่อให้คนที่วิตกได้พอคลายความกังวลไปได้บ้าง

เนื้อหา : บ้านไอเดีย

ก่อนที่จะกล่าวถึงข้อควรรู้ในการตั้งหิ้งพระนั้น อยากจะขอทำความเข้าใจให้ตรงกันกับผู้อ่านก่อนว่า ในบทความนี้เน้นการจัดวางหิ้งบูชาด้วยจุดประสงค์ที่ทำให้ผู้ปฏิบัติสบายใจ และสะดวกต่อการแสดงความระลึกถึงพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นหลัก โดยมิได้ยึดเอาความรุ่งเรืองร่ำรวยเป็นจุดหมายปลายทาง เมื่อเข้าใจไปในแนวทางเดียวกันแล้วก็มาดูการจัดหิ้งบูชาพระด้วยกัน

อันดับแรก ข้อควรคำนึงถึงในการหาจุดติดตั้งหิ้งพระ

1. พื้นที่ตั้งหิ้งพระควรเป็นมุมสงบของบ้านที่เปิดโล่งไม่ทึบ แสงตามธรรมชาติสามารถส่องได้ถึง
2. ไม่ควรตั้งหิ้งบูชาไว้ตรงข้ามประตูห้องส้วม ห้องครัว เพราะกลิ่นจากห้องน้ำ ความชื้นจากห้องน้ำและกลิ่นควันกลิ่นอาหารจากครัว จะโชยมารบกวนขณะไหว้พระนั่งสมาธิบริเวณติดตั้งหิ้งพระได้  ถ้าจามไปด้วยได้กลิ่นเหม็นไปด้วยคงไม่ดีแน่ครับ
3. ควรตั้งหิ้งบูชาให้สูงพ้นระดับศีรษะขึ้นไป แต่ไม่สูงจนเกินเอื้อม ซึ่งจะทำให้นำสิ่งบูชาวางได้ง่ายๆ และทำความสะอาดได้สะดวก
4. ไม่ควรตั้งหิ้งบูชาใต้บันได เพราะเท่ากับเราเดินเหยียบย่ำไปบนพระพุทธรูปซึ่งไม่เหมาะสม
5. ติดตั้งหิ้งพระที่ชั้นไหนก็ได้ตามที่เห็นว่าสะดวก ไม่จำเป็นต้องติดที่ชั้นสูงสุด เนื่องจากบางบ้านอาจจะมีผู้สูงอายุที่ไม่สะดวกเดินไปไหว้พระบนชั้นสูง ๆ ของบ้าน
6. ไม่ควรติดหิ้งเหนือขอบประตูบ้าน เพราะโอกาสที่แรงจากการเปิด – ปิดประตูจะกระแทกกับวงกบจนเกิดแรงสั่นสะเทือน ทำให้หิ้งและพระพุทธรูปหลุดร่วงลงมาได้

ควรหันหน้าหิ้งพระไปทางทิศใด

การหันหน้าหิ้งพระนั้น ไม่จำเป็นว่าต้องหันหน้าไปตามทิศใดเป็นพิเศษจึงจะเป็นมงคล เพราะบ้านแต่ละหลังอาจจะมีข้อจำกัดของพื้นที่ต่างกัน ในพุทธศาสนาเองก็ไม่มีข้อห้ามเรื่องการจัดทิศหรือตำแหน่งที่พระพุทธรูปจะต้องหันหน้าไป ดังนั้นก็ถือเสียว่าไม่ว่าหิ้งจะทางทิศใด ทิศนั้นก็อุดมไปด้วยความเป็นมิ่งมงคลอยู่แล้ว เพียงแต่อาจจะระวังไม่ให้หันหน้าเข้าหาห้องน้ำ ห้องครัว ดังที่กล่าวไปแล้วข้างต้น แต่ถ้ายังรู้สึกติดอยู่ในใจเกรงว่าจะไม่ถูกตามหลัก ก็ลองเลือกทิศตะวันออกหรือทิศเหนือ ซึ่งเป็นทิศกลางๆ ที่นิยมติดตั้งมากที่สุด เนื่องจากถือตามคติเมื่อพระพุทธเจ้าตรัสรู้ใต้ต้นศรีมหาโพธิ์ ได้นั่งหันหน้าไปทางทิศตะวันออกนั่นเอง

กระถางธูปบนหิ้งพระไม่ใส่ได้ไหม

โดยปกติทั่วไปหิ้งพระก็มักจะมีบริเวณเหลือให้วางกระถางสำหรับจุดธูปบูชาพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ แต่ปัจจุบันข่าวเรื่องไฟไหม้จากการจุดธูปเทียนก็มีให้เห็นบ่อยครั้ง ในห้องที่อากาศไม่ถ่ายเทควันธูปก็อาจจะสร้างอันตรายต่อระบบทางเดินหายใจได้ ทำได้เริ่มมีข้อสงสัยที่ว่าถ้ามีพื้นที่น้อยพอวางพระพุทธรูป แต่ไม่มีที่เพียงพอสำหรับวางกระถางธูป และไม่จุดธูปบูชาพออนุโลมได้หรือไม่ คำตอบคือ เราสามารถติดตั้งหิ้งพระ โดยไม่ต้องมีกระถางธูปก็ได้ เพราะธูปเป็นอิทธิพลจากศาสนาพราหมณ์ สมัยพระพุทธกาลจะบูชาด้วยดอกไม้และของหอม อาทิ แก่นไม้จันทร์หอม เป็นต้น ซึ่งศาสนาพุทธไม่มีบัญญัติว่าต้องบูชาด้วยธูป เพียงบูชาด้วยสองมือประณมและจิตที่ตั้งใจก็ได้เช่นกัน

ตั้งหิ้งพระในห้องนอนได้หรือไม่

โดยปกติหิ้งพระเราจะเลือกติดตั้งไว้ในจุดที่สงบและทำการกราบไหว้สวดมนต์ได้สะดวก ทุกครั้งที่มีการสวดมนต์ก็จะมีบทสวดอัญเชิญเทวดาร่วมสวดมนต์ด้วย การตั้งหิ้งพระไว้ในห้องนอนหรือหน้าห้องนอน ซึ่งเป็นห้องส่วนตัวที่มีไว้สำหรับประกอบกิจกรรมของสัตว์โลกจึงไม่สมควร

แต่ถ้าเรามีความจำเป็น เช่น อยู่ห้องชุด หอพัก ที่เป็นห้องเดียวแบบสตูดิโอที่ไม่ได้แบ่งห้องนอนเป็นสัดส่วน แล้วไม่สบายใจหากต้องติดตั้งหิ้งพระเอาไว้ข้างใน ลองเปลี่ยนมาเป็นลักษณะตู้กระจกมีม่านติด เมื่อจะสวดมนต์ก็เปิดม่านออก หรือทำเป็นกล่องมีบานปิดเปิดได้

การวางสิ่งศักดิ์สิทธิ์บนหิ้งพระเรียงลำดับอย่างไร

คำถามนี้หลายๆ คนอาจจะสงสัย เพราะบางบ้านไม่ได้นับถือศาสนาพุทธอย่างเดียว แต่รวมไปถึงฮินดู พรามหณ์ และรูปเคารพอื่นๆ วิธีวางมีหลักการคือเรียงตามระดับความบริสุทธิ์ในการปฏิบัติธรรมดังนี้

1. พระพุทธรูป
2. พระโพธิสัตว์ เช่น พระโพธิสัตว์กวนอิม
3. พระอรหันต์ ได้แก่ พระสารีบุตร พระอานนท์ พระสีวลี พระสังกัจจายน์ พระบัวเข็ม หากไม่แน่ใจว่าพระรูปใดเป็นพระอรหันต์ ก็ค้นคว้าจากหนังสือหรืออินเตอร์เน็ตเพื่อความมั่นใจก่อนได้ครับ เพราะธรรมดาเราคงจะทราบได้ยาก
4. พระอริยสงฆ์ เช่น หลวงพ่อโต (วัดระฆัง) หลวงปู่ทวด (วัดช้างไห้) หลวงปู่มั่น (ภูริทัตโต)
5. รูปเหมือนสงฆ์ เป็นพระที่พุทธศาสนิกชนเคารพนับถือ
6. เทพเจ้า อาทิ พระพิฆเณศวร พระศิวะ
7. พระบรมรูปพระมหากษัตริย์ไทย

ทั้งนี้การเรียงลำดับสิ่งเคารพบนหิ้งพระก็ไม่ได้กำหนดตายตัวนะครับ เพราะต้องดูขนาดและลักษณะหิ้งประกอบด้วย เช่น ถ้าเป็นแบบโมเดิร์นยาวชั้นเดียวก็นำรูปหล่อบูชามาวางเรียงกันเป็นแถว โดยกำหนดพระประธานหนึ่งองค์แล้วรูปอื่น ๆ ก็วางรายรอบ จะหาฐานวางความสูงขนาดต่าง ๆ มาเพิ่มระดับความสูงให้ลดหลั่นกันไปก็ได้ หรือจะแยกระหว่างหิ้งบูชาพระและหิ้งบูชาเทพก็เป็นสัดส่วนดีครับ ที่สำคัญคือ หลังจากติดตั้งหิ้งบูชาพระแล้วต้องทำความสะอาดหิ้งอยู่เสมอ หมั่นดูแลเปลี่ยนน้ำในแจกันอย่าปล่อยให้ดอกไม้แห้งเฉาไม่มีชีวิตชีวาอยู่บนหิ้ง เพราะน้ำเน่าจะส่งกลิ่นรบกวน เป็นแหล่งสะสมเชื้อโรค ฝุ่นที่เกาะหนาบริเวณหิ้งและดอกแห้งอาจจะส่งผลกับระบบทางเดินหายใจได้ อย่างไรก็ตามเมื่อหาจุดที่เหมาะในการติดตั้งแล้ว อย่าลืมสวดมนต์ไหว้พระให้จิตใจแจ่มใส  ก่อให้เกิดสมาธิ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งหิ้งบูชาพระกันนะ

ไหว้พระใช้ดอกไม้ธูปเทียนกี่ดอก

ไหว้พระในบ้านใช้ดอกไม้กี่คู่

ไหว้พระที่บ้านใช้อะไรบ้าง

จุดธูปไหว้พระพุทธชินราชกี่ดอก