ความเสี่ยงในการสอบบัญชีและการควบคุม ภายใน

ความเสี่ยงในการสอบบัญชี

หมายถึง ความเสี่ยงที่ผู้สอบบัญชีแสดงความคิดเห็นที่ไม่เหมาะสมเมื่องบการเงินแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงอันเป็นสาระสำคัญ
ความเสี่ยงในการสอบบัญชี ประกอบด้วยความเสี่ยงย่อย 3 ประเภท ดังนี้

• 1. ความเสี่ยงสืบเนื่อง
  2. ความเสี่ยงจากการควบคุม
  3. ความเสี่ยงจากการตรวจสอบ
  

ความเสี่ยงสืบเนื่อง

หมายถึง โอกาสที่ยอดคงเหลือของบัญชี หรือประเภทของรายการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริง ซึ่งอาจมีสาระสำคัญในแต่ละรายการ โดยไม่คำนึงถึงการควบคุมภายในที่อาจมีอยู่ซึ่งอาจป้องกัน หรือตรวจพบ และแก้ไขการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงดังกล่าวได้
ผู้สอบบัญชีจะใช้ดุลยพินิจเยี่ยงผู้ประกอบวิชาชีพในการประเมินความเสี่ยงสืบเนื่อง ใน 2 ระดับใหญ่ ๆ ดังนี้

• 1. ความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของงบการเงิน
  2. ความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของยอดคงเหลือในบัญชีและประเภทรายการ

ความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของงบการเงิน
ปัจจัยที่ใช้ประเมินความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของงบการเงิน ได้แก่
- ลักษณะธุรกิจของกิจการ
- ความซื่อสัตย์ ประสบการณ์และความรู้ของผู้บริหาร และการเปลี่ยนแปลงผู้บริหารในระหว่างงวดการตรวจสอบ
- แรงกดดันที่ผิดปกติต่อผู้บริหาร
- ปัจจัยซึ่งกระทบต่ออุตสาหกรรมที่กิจการดำเนินงานอยู่

ความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของยอดคงเหลือในบัญชีและประเภทรายการ
- ความซับซ้อนของรายการ และเหตุการณ์อื่นที่ต้องใช้ผลงานของผู้เชี่ยวชาญ หรือบัญชีที่ต้องอาศัยการประมาณการและดุลยพินิจในการกำหนดยอดคงเหลือของบัญชี
- ความเป็นไปได้ที่สินทรัพย์จะสูญหายหรือถูกยักยอก
- รายการผิดปกติและซับซ้อน รายการที่ไม่ผ่านการประมวลผลตามปกติโดยเฉพาะรายการที่เกิดขึ้น ณ วันสิ้นงวดหรือใกล้วันสิ้นงวด
ความเสี่ยงจากการควบคุม หมายถึง ความเสี่ยงที่ระบบบัญชีหรือระบบการควบคุมภายในไม่สามารถป้องกัน หรือตรวจพบ และแก้ไขการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงได้อย่างทันเวลา

ระบบการควบคุมภายในที่ดี ควรเป็นระบบที่สามารถป้องกันผลเสียหายที่อาจเกิดขึ้นจากความเสี่ยงสืบเนื่องได้

ความเสี่ยงจากการตรวจสอบ

หมายถึง ความเสี่ยงที่วิธีการตรวจสอบเนื้อหาสาระ ซึ่งผู้สอบบัญชีใช้จะไม่สามารถตรวจพบการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงที่มีอยู่ในยอดคงเหลือของบัญชี เกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้
- ความเสี่ยงจาการเลือกตัวอย่าง
- วิธีการตรวจสอบที่ใช้ไม่มีประสิทธิภาพ
- มีข้อบกพร่องในการปฎิบัติงานตรวจสอบ หรือสรุปความเห็นผิดพลาดเกี่ยวกับหลักฐานการสอบบัญชี

การควบคุมภายใน

หมายถึง นโยบาย วิธีการปฎิบัติหรือการกระทำใด ๆ ซึ่งผู้บริหารของกิจการกำหนดขึ้น เพื่อช่วยให้กิจการบรรลุถึงเป้าหมาย และวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ได้สำเร็จ

องค์ประกอบของการควบคุมภายในตามแนวคิดของโคโซ่ (coso) อาจแบ่งเป็น 5 อย่าง ดังนี้

• 1. สภาพแวดล้อมของการควบคุม
  2. การประเมินความเสี่ยง
  3. กิจกรรมการควบคุม
  4. สารสนเทศและการสื่อสาร
  5. การติดตามผล
  

การทำความเข้าใจในระบบการควบคุมภายใน

จะช่วยให้ผู้สอบบัญชีได้ความรู้เกี่ยวกับรูปแบบของระบบบัญชี และระบบการควบคุมภายใน รวมทั้งการทำงานของระบบนั้น ผู้สอบบัญชีมักจะประเมินความเสี่ยงจากการควบคุม โดยพิจารณาจากองค์ประกอบของการ ควบคุมภายใน 5 องค์ประกอบดังที่ได้กล่าวมา ผู้สอบบัญชีควรได้มาซึ่งความเข้าใจในระบบบัญชีและระบบการควบคุมภายในอย่างเพียงพอในเรื่องต่อไปนี้

- ประเภทของรายการที่สำคัญในการดำเนินงานของกิจการ
- การเกิดขึ้นของรายการ
- บันทึกทางการบัญชีและเอกสารประกอบรายการที่สำคัญ
- บัญชีที่สำคัญในงบการเงิน
- กระบวนการของการบัญชีและรายงานทางการเงิน จากจุดเริ่มต้นของรายการและเหตุการณ์ที่สำคัญ

การประเมินความเสี่ยงจากการควบคุม

ข้อมูลที่รวบรวมจากการทำความเข้าใจใจระบบบัญชีและรบบการควบคุมภายใน สามารถช่วยผู้สอบบัญชีในการวางแผนการตรวจสอบ ดังนี้
- ระบุถึงรายการที่อาจมีการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงอย่างเป็นสาระสำคัญได้
- ช่วยในการประเมินความเสี่ยงจากการควบคุมและผู้สอบบัญชีจะใช้ผลจากการประเมินความเสี่ยงในการกำหนดลักษณะ ระยะเวลาและขอบเขตของวิธีการตรวจสอบเนื้อหาสาระที่จำเป็น

สรุป หากผลการประเมินความเสี่ยงจากการควบคุมมีระดับต่ำ (หมายถึงระบบการควบคุมภายในมีประสิทธิผล) ผู้สอบบัญชี อาจใช้วิธีการทดสอบการควบคุมโดยการรวบรวมหลักฐานการสอบบัญชีมาสนับสนุนเพื่อให้แน่ใจว่า ระบบบัญชีแบระบบการควบคุมภายในมรการออกแบบอย่างเหมาะสม

วิธีการทดสอบการควบคุม

• 1. การตรวจสอบเอกสารประกอบรายการ
  2. การสอบถามบุคลากรเกี่ยวกับระบบการควบคุมภายใน
  3. การสังเกตการณ์เกี่ยวกับการควบคุมภายใน
  4. การปฎิบัติซ้ำเกี่ยวกับการควบคุมภายใน

ความเสี่ยงในการสอบบัญชี
ความเสี่ยงในการสอบบัญชี(Audit Risk: AR) หมายถึง ความเสี่ยงที่ผู้สอบบัญชีแสดงความเห็นที่ไม่เหมาะสมเมื่องบการเงินแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงอันเป็นสาระสำคัญ เช่น ผู้สอบบัญชีแสดงความเห็นว่างบการเงินถูกต้องตามที่ควร ทั้งๆ ที่งบการเงินที่ตรวจสอบมีการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงอย่างเป็นสาระสำคัญ
ความเสี่ยงในการสอบบัญชี ประกอบด้วยความเสี่ยงย่อย 3 ประเภท ดังนี้
(1) ความเสี่ยงสืบเนื่อง (Inherent Risk : IR)
(2) ความเสี่ยงจากการควบคุม (Control Risk :CR)
(3) ความเสี่ยงจากการตรวจสอบ (Detection Risk :DR)
ความเสี่ยงสืบเนื่อง
ความเสี่ยงสืบเนื่อง หมายถึง โอกาสที่ยอดคงเหลือของบัญชี หรือประเภทของรายการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริง ซึ่งอาจมีสาระสำคัญในแต่ละรายการ หรือ มีสาระสำคัญเมื่อรวมกับการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงในยอดคงเหลืออื่น หรือประเภทของรายการอื่น โดยไม่คำนึงถึงการควบคุมภายในที่อาจมีอยู่ซึ่งอาจป้องกัน หรือตรวจพบ และแก้ไขการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงดังกล่าวได้
ผู้สอบบัญชีจะใช้ดุลยพินิจเยี่ยงผู้ประกอบวิชาชีพ ในการประเมินความเสี่ยงสืบเนื่อง ใน 2 ระดับใหญ่ๆ ดังนี้
(1) ความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของงบการเงิน
(2) ความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของยอดคงเหลือในบัญชีและประเภทรายการ
ความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของงบการเงิน
เป็นความเสี่ยงโดยพิจารณาจากงบการเงินโดยรวมงบการเงินมีโอกาสแสดงข้อมูลที่ขัดต่อขอเท็จจริงอย่างเป็นสาระสำคัญได้อย่างไร ปัจจัยที่ใช้ประเมินความเสี่ยงสืบเนื่องในระดับของงบการเงินได้แก่
ลักษณะทางธุรกิจของกิจการ
- กิจการที่ผลิตสินค้าที่เป็นไปตามสมัยนิยม อาจมีความเสี่ยงที่สินค้าจะล้าสมัย ซึ่งส่งผลต่อสิ่งที่ผู้บริหารได้ให้การรับรองไว้เกี่ยวกับงบการเงินในเรื่องการวัดมูลค่าของสินค้า
- กิจการที่มีรายการกับบุคคล หรือกิจการที่เกี่ยวข้องกันเป็นจำนวนมาก อาจรวบรวมรายการผิดปกติที่เกิดขึ้นระหว่างกัน เช่น รายการซึ่งมี่เงื่อนไขปกติอย่างมาก นอกจากนี้การขายสินค้า ให้แก่บุคคลหรือกิจการที่เกี่ยวข้องในราคาต่ำกว่าราคาตลาด อาจไม่เป็นที่ยอมรับในทางภาษี
ความซื่อสัตย์ ประสบการณ์และความรู้ของผู้บริหาร และการเปลี่ยนแปลงผุ้บริหารในระหว่างงวดการตรวจสอบ
- ผู้บริหารที่ไม่มีความซื่อสัตย์ หรือมีทัศนคติในทางลบต่อการจัดทำงบการเงิน
- ผู้บริหารที่ขาดประสบการณ์ และการเปลี่ยนผู้บริหารในระหว่างงวดการตรวจสอบ อาจส่งผลกระทบต่อการจัดทำงบการเงิน
แรงกดดันที่ผิดปกติต่อปกติต่อผู้บริหาร
- สถานการณ์บางอย่าง อาจทำให้ผู้บริหารจัดทำให้ผู้บริหารจัดทำงบการเงินที่ขัดต่อข้อเท็จจริง เช่น กิจการมีผลการดำเนินงานล้มเหลว หรือขาดทุนการดำเนินงานต่อเนื่อง
- ผู้บริหารของกิจการได้รับผลตอบแทน โดยมีเงื่อนไขขึ้นอยู่กับกำไรสุทธิหรือรายได้ในกรณีนี้ ยอดขายและกำไรของกิจการอาจสูงเกินความเป็นจริง เนื่องจากกิจการอาจมีการรับรู้รายได้ ทั้งๆ ที่ยงไม่ควรรับรู้ตามหลักการบัญชีที่รับรองทั่วไป หรือเลื่อนการรับรู้ค่าใช้จ่ายที่ต้องรับรู้ออกไปโดยตั้งเป็นค่าใช้จ่ายรอการตัดบัญชี
ปัจจัยซึ่งกระทบต่ออุตสาหกรรมที่กิจการดำเนินอยู่
- สถานการณ์ทางเศรษฐกิจสภาพการแข่งขัน การเปลี่ยนแปลงในเทคโนโลยี ความต้องการของลูกค้าและวิธีปฏิบัติทางบัญชีที่ใช้โดยทั่วไปในอุตสาหกรรม
ความเสี่ยงสืบเนื่องระดับของยอดคงเหลือในบัญชีและประเภทรายการ
เป็นการพิจารณาในรายละเอียดของรายการมากกว่าในระดับของงบการเงิน กล่าวคือ ผู้สอบบัญชีจะประเมินความเสี่ยงที่รายการบัญชีแต่ละบัญชี มีโอกาสแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงอย่างเป็นสาระสำคัญมากน้อยเพียงใด
· ความซับซ้อนของรายการ และเหตุการณ์อื่นที่ต้องใช้ผลงานของผู้เชี่ยวชาญ หรือบัญชีที่ต้องอาศัยการประมาณการและดุลยพินิจในการกำหนดยอดคงเหลือของบัญชี เช่น
- การประมาณการสินทรัพย์ที่มีค่า หรือสินทรัพย์ที่มีการเปลี่ยนแปลงตามความนิยมและเทคโนโลยี มักมีความเสี่ยงที่รายการดังกล่าวอาจแสดงข้อมูลขัดต่อข้อเท็จจริงมากว่ารายการประเภทอื่น เนื่องจากสินทรัพย์ดังกล่าวอาจต้องใช้ดุลยพินิจในการประมาณมูลค่า
·ความเป็นไปได้ที่สินทรัพย์จะสูญหายหรือถูกยักยอก เช่น
- สินทรัพย์ที่มีสภาพคล่องมาก เช่น( เงินสด หลักทรัพย์ในความต้องการของตลาด สินค้า) อาจสูญหาย หรือมีการบิดเบือนได้ง่ายกว่าสินทรัพย์ถาวร
· รายการผิดปกติและซับซ้อน รายการที่ไม่ผ่านการประมวลผลตามปกติ โดยเฉพาะรายการที่เกิดขึ้น ณ วันสิ้นงวดหรือใกล้วันสิ้นงวด
- รายการปรับปรุงที่ผิดปกติ ซึ่งเกิดขึ้นมากในช่วงใกล้วันสิ้นงวด อาจมีความเสี่ยง หรือข้อสงสัยว่า งบการเงินอาจแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงอันเป็นสาระสำคัญ
ความเสี่ยงจากการควบคุม
ความเสี่ยงจากการควบคุม หมายถึง ความเสี่ยงที่ระบบบัญชี หรือระบบการควบคุมภายในไม่สามารถป้องกัน หรือตรวจพบ และแก้ไขการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงได้อย่างทันเวลา
ระบบการควบคุมภายในที่ดีควรป้องกันผลเสียหายที่เกิดขึ้นจากความเสี่ยงสืบเนื่องได้ ตัวอย่างความเสี่ยงจากการควบคุม เช่น
- กิจการไม่มีนโยบาย หรือแนวทางในการปฏิบัติงาน ซึ่งส่งผลให้ไม่มีการแบ่งแยกหน้าที่งานกันทำ อย่างเพียงพอ โดยเฉพาะหน้าท่านที่เกี่ยวข้องกับสินทรัพย์ที่มีสภาพคล่อง
- เจ้าหน้าที่คนหนึ่งของกิจการมีหน้าที่รับผิดชอบในการจัดเตรียมเช็ค และจัดทำงบทำพิสูจน์ยอดเงินฝากธนาคาร ผู้บังคับบัญชาของเจ้าหน้าที่คนนี้ได้แต่ตรวจสอบว่างบพิสูจน์ยอดเงินฝากธนาคารได้จัดทำแล้ว แต่ไม่เคยสอบทานในรายละเอียน และรายการกระทบยอดว่าจัดทำถูต้องหรือไม่
- ผู้จัดการฝ่ายบัญชีให้ความไว้วางใจพนักงานคนหนึ่งมากเกินไป จึงให้ทำหน้าที่ทุกอย่างเกี่ยวกับรายงานทางการเงินของกิจการ
ความเสี่ยงจากการตรวจสอบ
คือ ความเสี่ยงที่วิธีการตรวจสอบเนื้อหาสาระ ซึ่งผู้สอบบัญชีใช้จะไม่สามารถตรวจพบการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงที่มีอยู่ในยอดคงเหลือของบัญชี หรือประเภทของรายการ ซึ่งเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้
(1) ความเสี่ยงจากการเลือกตัวอย่าง
ในการตรวจสอบงบการเงิน ผู้สอบบัญชีจะไม่ตรวจสอบหลักฐานทั้งหมดที่มีอยู่ แต่จะใช้การทดสอบตัวอย่าง นั่นคือ ผู้สอบบัญชีอาจมีความเสี่ยงที่ว่าตัวอย่างที่เลือกนั้นไม่ใช่ตัวแทนที่แท้จริงของประชากรซึ่งทำให้ไม่สามารถตรวจพบการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริง

(2) วิธีการตรวจสอบที่ใช้ไม่มีประสิทธิภาพ
วิธีการตรวจสอบที่ไม่ตรงประเด็นกับเรื่องที่ตรวจสอบ ย่อมส่งผลให้ตรวจไม่พบข้อผิดพลาดอย่างไรก็ตาม ในบางครั้ง วิธีการตรวจสอบที่มีประสิทธิภาพก็ไม่สามารถตรวจพบการแสดงข้อมูลที่ขัดต่อข้อเท็จจริงได้
(3) มีข้อบกพร่องในการปฏิบัติงานตรวจสอบ หรือสรุปความเห็นผิดพลาดเกี่ยวกับหลักฐานการสอบบัญชี
ความเสี่ยงสืบเนื่อง และความเสี่ยงจากการควบคุมเป็นความเสี่ยงที่เกิดขึ้นภายในกิจการที่ตรวจสอบซึ่งอยู่นอกเหนือการควบคุมของผู้สอบบัญชี โดยใช้วิธีตรวจสอบที่มีลักษณะ ระยะเวลา และขอบเขตที่เหมาะสมจากการวางแผนการตรวจสอบ จึงเรียกความเสี่ยงจากการตรวจสอบนี้ว่า “ความเสี่ยงจากการตรวจสอบที่วางแผนไว้”
การควบคุมภายใน (Internal Control System) คือวิธีการปฏิบัติหรือการกระทำใดๆ ซึ่งผู้บริหารของกิจการกำหนดขึ้น เพื่อช่วยให้กิจการบรรลุเป้าหมาย ซึ่งรวมถึงการปฏิบัติตามนโยบายของผู้บริหาร การป้องกันรักษาทรัพย์สินการป้องกันและการตรวจพบการทุจริตและข้อผิดพลาด ความถูกต้องครบถ้วนของการบันทึกบัญชีการจัดทำข้อมูลทางการเงินที่เชื่อถือได้อย่างทันเวลา

ความเสี่ยงในการสอบบัญชี มีอะไรบ้าง

ความเสี่ยงสืบเนื่อง มีอะไรบ้าง

ความเสี่ยงจากการควบคุมเรียกว่าอะไร

ความเสี่ยงที่เกิดจากการปฏิบัติงานตรวจสอบของผู้สอบบัญชีเป็นความเสี่ยงประเภทใด