1. เพื่อสนองความต้องการพื้นฐานของมนุษย์ ธรรมชาติของมนุษย์นั้นต้องการหลายอย่าง แต่พื้นฐานจริงๆ
ก็คือปัจจัยสี่ ได่แ่ก่ อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย และยารักษาโรค นอกจากวัตถุนั้นแล้วมนุษย์ต้องการ
ความรัก ความอบอุ่นความเข้าใจ ความปลอดภัย สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นสิ่งที่พึ่งพาอาศัยกันและกัน
ปัจจัยขั้นพื้นฐานของมนุษย์
2. เพื่อเป็นที่ยอมรับของสังคม การเป็นที่ยอมรับทำให้มนุษย์เกิดความมั่นใจ ความภูมิใจ ความเข้าใจที่จะ
ทำกิจกรรม ให้กับสังคมทำให้เกิดความสุข แต่ถ้าไม่ยอมรับ ธรรมชาติของมนุษย์จะหลีกเลี่ยง จากสังคมนั้น
ทำให้เกิดทุกข์ ไม่ประสบความสำเร็จ ในชีวิตและไม่มีความสุขที่จะอยู่ในสังคมนั้นๆ
3. เพื่อสร้างความเจริญก้าวหน้าให้กับตนเองและกลุ่ม มนุษย์จะรู้สึกว่ามีความปลอดภัยมีความเอื้ออาทรต่อกัน
เมื่อมีการทำกิจกรรมร่วมกันและเกิดความเต็มใจ ก็จะช่วยกันสร้างสรรค์ผลงานมื่อผลงานนั้นเกิดความสำเร็จ
จะกลายเป็นความภาคภูมิใจ สังคมก็จะเจริญกว้าหน้า
จากพุทธพจน์ในหัวข้อมัตตัญูญนี้ จะเห็นว่าพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงให้ความสำคัญกับปัจจัย 4เป็นอย่างมาก ทั้งนี้ก็ด้วยเหตุผลอย่างน้อย 2 ประการ คือ
1. ปัจจัย 4 เป็นสิ่งจำเป็นพื้นฐานที่ทำให้ชีวิตดำรงอยู่ได้เป็นปกติสุข เช่น เสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่มช่วยทำให้ร่างกายเราอบอุ่น อาหารทำให้เรายังคงมีชีวิตอยู่ได้ ที่อยู่อาศัยทำให้เรามีที่พักที่ปลอดภัย ยารักษาโรค
ทำให้ร่างกายของเราแข็งแรง หากปราศจากปัจจัย 4 แล้ว ชีวิตเราคงไม่มีทางดำรงอยู่ได้ เช่น คนที่อยู่ในประเทศแถบหนาว คงต้องหนาวตาย ถ้าไม่มีที่พักอาศัย หรือเครื่องนุ่งห่มที่ให้ความอบอุ่นเพียงพอ คนที่ขาดอาหารก็คงอยู่ได้ไม่นานก็ต้องเสียชีวิต คนที่เจ็บป่วยไข้ ก็อาจถึงตายได้ถ้าไม่ได้ยาที่ดีพอ
2. ปัจจัย 4 ช่วยให้สามารถดำรงกิจกรรมในชีวิตได้เป็นปกติ ทั้งนี้เพราะมนุษย์เป็นสัตว์สังคมต้องติดต่อพึ่งพาอาศัยกัน ปัจจัย 4 จึงช่วยทำให้กิจกรรมในชีวิตของแต่ละคนสามารถดำเนินไปได้ด้วยดี เช่นเราต้องมีเสื้อผ้าที่เหมาะสมสำหรับใส่ไปทำงาน เราต้องรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ เพื่อให้ร่างกายมีพลังงานไปทำกิจกรรม เราต้องการที่พักสำหรับอยู่อาศัย ทั้งเพื่อความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของเรา เราต้องการยารักษาโรคในยามที่ป่วยไข้ เพื่อให้ร่างกายกลับมาแข็งแรงพอจะทำกิจกรรมตามปกติได้ดังเดิมไม่ว่าจะเป็นพระภิกษุหรือฆราวาสปัจจัย 4 ล้วนมีความจำเป็น ทั้งเพื่อการดำรงชีวิต และการทำกิจกรรมของชีวิตเช่นเดียวกัน แต่สำหรับพระภิกษุ ปัจจัย 4 เหมือนจะมีความสำคัญมากกว่าฆราวาสเพราะว่ามีข้อจำกัดทางพระวินัย โดยเฉพาะเมื่อออกบวชมาแล้ว ก็ต้องสละทุกอย่างออกไป คงเหลือเอาไว้แต่เฉพาะสิ่งที่จำเป็นต่อการประพฤติปฏิบัติธรรม พระภิกษุจึงไม่อาจจะซื้อหาข้าวของอะไรมาใช้ตามใจ ไม่สามารถนุ่งห่มด้วยเสื้อผ้าที่มีรูปแบบและ สีสันอันหลากหลาย ไม่สามารถรับประทานอาหารในเวลาใดก็ได้ตามใจตนเองปัจจัย 4 ที่พระภิกษุมีอยู่นี้ จึงมีเฉพาะที่จำเป็นต้องมีจริงๆ เท่านั้น ดังนั้นพระภิกษุจึงต้องให้ความสำคัญกับการบริหารดูแลปัจจัย 4 ที่ตนมี เพราะหากบริหารไม่ดี ย่อมจะมีผลกระทบต่อวิถีชีวิตของตนเอง
-------------------------------------------------------------------
SB 303 แม่บทการฝึกอบรมในพระพุทธศาสนา
กลุ่มวิชาพุทธวิธีในการพัฒนานิสัย
ในการดำรงชีวิตของเราทุกวันนี้ เราต้องการอาหารที่มีประโยชน์และเพียงพอกับความต้องการของร่างกาย มีเครื่องนุ่งห่มที่ห่อหุ้มและป้องกันร่างกายตามความเหมาะสม มีที่อยู่อาศัยที่ในสภาพที่ดี บรรยากาศ และสภาพแวดล้อมดี มียารักษาโรคพร้อมที่จะหยิบใช้ได้ตามความต้องการอันหมายถึงว่า หากมนุษย์เรามีทั้ง 4 ประการนี้ครบ ก็ถือว่าพอเพียงแล้ว สามารถใช้ชีวิตประจำวันไปได้แล้ว ปัจจัยที่เหลือจากนี้ ล้วนเป็นส่วนเกิน หรือส่วนปรุงแต่งเท่านั้นเอง
นี่คือนิยามว่าด้วย “สิ่งของ” หรือ “ข้าวของ” ที่มีความจำเป็นสำหรับมนุษย์ ซึ่งเป็นที่ยอมรับกันอย่างกว้างขวาง ไม่เฉพาะแต่ชาวพุทธเท่านั้น
แต่มนุษย์เรายังมีความจำเป็นอื่นๆอีก โดยเฉพาะความจำเป็นที่กำหนดโดย “ธรรมชาติ” หรือเป็น ไฟต์บังคับ มาจากธรรมชาติโดยตรง
จำได้ว่า ตอนผมอายุ 20 ขวบ หรือเมื่อ 50 ปีก่อนโน้น มีการพูดถึงปัจจัยที่กำหนดโดยธรรมชาติดังกล่าวนี้อย่างกว้างขวาง และก็มี 4 ประการเช่นกัน
ปัจจัยบางอย่างอาจกลายเป็นคำหยาบไปแล้วในสมัยนี้ แต่เพื่อเป็นการบันทึกประวัติศาสตร์ไว้ ผมขออนุญาตใช้คำดั้งเดิมนะครับ
นั่นก็คือคำว่า “กิน...ขี้...ปี้...นอน...” เชื่อว่าท่านผู้อ่านคงจะเคยได้ยินมาบ้างแล้ว
การกิน การขี้ หรือการนอน คงไม่ต้องอธิบายว่าหมายถึงอะไร เพราะเป็นคำไทยแท้ๆที่เอ่ยปุ๊บ ก็รู้ปั๊บทันที
แต่สำหรับคำว่า “ปี้” คงต้องอธิบายเล็กน้อยว่า เป็นคำสแลงเดี๋ยวนี้ก็ยังใช้กันอยู่บ้างในภาษาพูด หมายถึงการร่วมเพศ หรือการมีเพศสัมพันธ์นั่นเอง
โดยส่วนตัวผมยอมรับว่า ปัจจัย 4 ทางธรรมชาติ ที่กล่าวถึงในสังคมไทยยุคโน้น เป็นความจริงทุกประการ
มนุษย์เราจะอยู่ได้อย่างมีความสุข จะต้องมีปัจจัยทั้ง 4 นี้ครบถ้วน
อาจจะขาดได้บ้าง สำหรับ “ปี้” หรือการ “ร่วมเพศ” เพราะสมมติว่าเราไปบวช หรือเราต้องอยู่คนเดียวเป็นโสด ก็อาจจะต้องข่มใจเอาไว้
หันไปปลง หรือหันไปหาความสุขอย่างอื่นๆมาทดแทน
หากเรานำเอาปัจจัยที่เป็นสิ่งของจำเป็น ตามคำสอนของพระพุทธศาสนามาบวกกับสิ่งที่เป็นของจำเป็นอันเกิดจากธรรมชาติ ที่กล่าวถึงข้างต้นก็จะเป็นความจำเป็นขั้นพื้นฐานของมนุษย์ที่สมบูรณ์ครบถ้วน
ได้แก่ “อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค กิน ขี้ ปี้ นอน”...ถือว่าเป็นปัจจัย 8 ซะก็แล้วกัน
ที่ผมพูดถึงสิ่งของและความจำเป็นทั้ง 8 มาเสียยืดยาวเช่นนี้ ก็เพราะแรงบันดาลใจจากข่าวเล็กๆชิ้นหนึ่งเมื่อ 2 วันก่อน
ที่เขามีการประกาศให้รางวัล “ยอดส้วม” หรือ “แชมป์ส้วม” แห่งประเทศไทยในประเภทต่างๆ โดยกระทรวงสาธารณสุขเป็นผู้มอบรางวัล
แสดงให้เห็นถึงความจำเป็นของ 1 ในปัจจัยที่ถูกบังคับโดยธรรมชาติของมนุษย์ อันได้แก่ ปัจจัยว่าด้วย การถ่ายอุจจาระ หรือการ “ขี้” นั่นเอง
กระทรวงสาธารณสุขมีนโยบายสนับสนุนให้มนุษย์ โดยเฉพาะคนไทยเรา ถ่ายอย่างเป็นที่เป็นทาง ถ่ายอย่างถูกสุขลักษณะ มีส้วม มีห้องสุขาในแต่ละบ้าน หรือสถานที่ต่างๆมาหลายปีแล้ว
มีการมอบรางวัลแก่ส้วมดีเด่นมาทุกปี เพื่อจูงใจประชาชนในการให้ความสำคัญแก่ส้วม ซึ่งเมื่อปีกลายผมก็เคยเขียนถึงมาแล้วหนหนึ่ง
ขอแสดงความยินดีกับแชมป์ส้วมทั้งหลาย ทั่วประเทศไทยในปีนี้นะครับ และขอแสดงความยินดีสำหรับ 2 สถานที่เป็นพิเศษ
ที่แรกเลยก็คือ สนามบินสุวรรณภูมิ ที่ได้รับรางวัลแชมป์ส้วมในประเภทสถานีขนส่งทางอากาศ...เพราะถ้าจำกันได้ ตอนแรกเปิดสนามบินสุวรรณภูมิ โดนด่ามากเรื่องห้องน้ำว่ามีไม่พอ ไม่สะอาด กลิ่นเหม็น ฯลฯ
เมื่อพัฒนามาจนได้รางวัลเช่นนี้ ก็คงต้องยกนิ้วให้
ส่วนแห่งที่ 2 ได้แก่ศูนย์การค้า “เทอร์มินอล 21” ที่ข้างๆสถานีรถไฟฟ้าบีทีเอสอโศกนั่นแหละครับ
ปีที่แล้วประกาศมาไม่มีชื่อศูนย์การค้านี้ ผมยังเอามาเขียนเลยว่า กรรมการท่านคงไปหาข้อมูลก่อนศูนย์การค้าแห่งนี้สร้างเสร็จ เพราะถ้าไปสำรวจตอนเขาเปิดใช้บริการแล้ว ศูนย์การค้านี้ต้องได้แชมป์แน่นอน
ในที่สุดกรรมการก็ไปดู และก็ยกตำแหน่งแชมป์ให้ตามที่คาดหมายไว้...ที่จริงแล้วน่าจะเป็นแชมป์ประเทศไทยด้วยซ้ำ คือไม่ใช่เฉพาะประเภทศูนย์การค้าเท่านั้น แต่น่าจะเป็นสุดยอดส้วมของประเทศไทยได้เลย
ใครยังไม่เคยไปเข้า รีบไปเข้าเสียนะครับ และควรจะเข้าให้ครบ ทุกห้อง ทุกชั้น เพราะแต่ละห้องของแต่ละชั้น บรรยากาศยอดเยี่ยมต่างกัน!...ขอบอก!