สาระสำคัญ/ความคิดรวมยอด
ภูมิภาคเอเชียใต้มีประวัติศาสตร์ความเป็นมายาวนาน อารยธรรมโบราณได้พัฒนาขึ้นในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำสินธุ ช่วงเวลาแห่งความรุ่งเรืองสูงสุดของภูมิภาคคือ ช่วงก่อนหน้าศตวรรษที่ 17 เมื่อราชวงศ์โมกุล เป็นภูมิภาคแหล่งอารยธรรมที่สำคัญของโลก เช่น ศาสนาฮินดู ศาสนาพุทธ
ตัวชี้วัด/จุดประสงค์การเรียนรู้
ตัวชี้วัด
ส.2.1 ม.2/4 อธิบายความคล้ายคลึงและแตกต่างของวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมของประเทศใน ภูมิภาคเอเชีย เพื่อนำไปสู่ความเข้าใจอันดีระหว่างกัน
จุดประสงค์การเรียนรู้
ด้านความรู้
1. อธิบายลักษณะสำคัญของวัฒนธรรมในภูมิภาคเอเชียใต้ได้อย่างถูกต้อง
ด้านทักษะและกระบวนการ
2. วิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดวัฒนธรรมในภูมิภาคเอเชียใต้ได้อย่างถูกต้อง
ด้านคุณลักษณะ
3. เห็นคุณค่าของการอยู่ร่วมกันบนความหลากหลายทางวัฒนธรรมในทวีปเอเชีย
การวัดผลและประเมินผล
- คำถาม
- กิจกรรม “วัฒนธรรมเอเชียใต้”
เอเชียใต้ หรือ ชมพูทวีป หรือ อนุทวีป เป็นทวีปที่อยู่ทางใต้ของทวีปเอเชีย เป็นต้นกำเนิดพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เอเชียใต้มีพื้นที่ประมาณ 5,180,000 ตารางกิโลเมตร หรือร้อยละ 10 ของทวีปเอเชีย ภูมิภาคนี้ยังเป็นภูมิภาคที่มีประชากรมากที่สุดอีกแห่งหนึ่งของโลก มีจำนวนประชากรกว่า 1
พันล้านคนอาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ ซึ่งคิดเปรียบเทียบเป็นสัดส่วนเท่ากับ 1 ใน 3 ของชาวเอเชียทั้งหมด หรือ 1 ใน 5 ของประชากรโลก อัตราความหนาแน่นของประชากรเท่ากับ 305 คนต่อพื้นที่ 1 ตารางกิโลเมตร คิดเป็นสัดส่วนที่สูงกว่าอัตราความหนาแน่นโดยเฉลี่ยของประชากรโลกถึง 7 เท่า ประเทศที่มีประชากรมากที่สุด คือ ประเทศอินเดีย (1,198,003,000 คน) ลักษณะภูมิประเทศของเอเชียใต้ส่วนใหญ่เป็นที่ราบสูง (เช่นที่ราบสูงเดกกันในประเทศอินเดีย)
และยังมีที่ราบลุ่มแม่น้ำที่มีประชากรอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น ได้แก่ ที่ราบลุ่มแม่น้ำคงคา (ในประเทศอินเดีย) ที่ราบลุ่มแม่น้ำสินธุ (ในประเทศปากีสถาน) และที่ราบลุ่มแม่น้ำพรหมบุตร (ในประเทศบังกลาเทศ) ทางตอนเหนือของเอเชียใต้ติดกับที่ราบสูงทิเบตและเทือกเขาหิมาลัย ทำให้มีอากาศหนาวเย็น ด้านเศรษฐกิจ ทุกประเทศยังมีโครงสร้างส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรรม อุตสาหกรรมยังไม่พัฒนามากนัก มีเพียงอินเดียชาติเดียวที่พัฒนาอุตสาหกรรมได้เจริญรุ่งเรือง
เพราะได้รับการช่วยเหลือจากประเทศอุตสาหกรรมชั้นนำของเอเชีย คือ ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ และไต้หวัน นอกจากนี้ ภาษาที่ใช้ในเอเชียใต้มีมากถึง 800 ภาษา แต่ภาษากลางจะใช้ภาษาอังกฤษในการสื่อสาร เมืองที่ใหญ่ที่สุดของเอเชียใต้ คือ มุมไบ ซึ่งเป็นเมืองท่าทางตะวันตกของประเทศอินเดีย เอเชียใต้ตั้งอยู่ระหว่างละติจูดที่ 5 องศาเหนือ ถึงละติจูดที่ 36 องศาเหนือ และระหว่างลองจิจูดที่ 61 องศาตะวันออก ถึงลองจิจูดที่ 97
องศาตะวันออก โดยมีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้ เนื้อที่ จำนวนประชากร และเมืองหลวงของประเทศในภูมิภาคเอเชียใต้ ลักษณะภูมิประเทศ
ทิศเหนือ ติดต่อกับสาธารณรัฐประชาชนจีน
ทิศตะวันออก ติดต่อกับสหภาพพม่า
ทิศใต้ จดทะเลอาหรับและอ่าวเบงกอลของมหาสมุทรอินเดีย
ทิศตะวันตก ติดต่อกับสาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถานและสาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน
เอเชียใต้มีเนื้อที่ใหญ่เป็นอันดับ 4 ของทวีปเอเชีย รองจากภูมิภาคเอเชียตะวันออก เอเชียตะวันตกเฉียงใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตามลำดับ ประกอบด้วย 7
ประเทศ คือ
ลักษณะภูมิประเทศของเอเชียใต้แบ่งได้ดังนี้
1. เขตภูเขาสูงภาคเหนือ
2.
เขตที่ราบลุ่มแม่น้ำสินธุ-คงคา
3. เขตที่ราบสูงตอนใต้
4. เกาะ
ภูมิอากาศ
ภูมิอากาศของเอเชียใต้แบ่งได้ 6 เขต ดังนี้
1. เขตภูมิอากาศแบบป่าฝนเขตร้อน (Af)
2. เขตภูมิอากาศร้อนชื้นแบบทุ่งหญ้าเมืองร้อนหรือทุ่งหญ้าสะวันนา (Aw)
3. เขตภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้ากึ่งทะเลทราย (BS)
4.
เขตภูมิอากาศแบบทะเลทราย (BW)
5. เขตภูมิอากาศแบบอบอุ่นชื้น (Ca)
6. เขตภูมิอากาศแบบที่สูง (H)
ทรัพยากรธรรมชาติ
1. ป่าไม้ เขตมรสุมมีป่าไม้ใบกว้าง ซึ่งมีไม้สักและไม้ไผ่เป็นไม้มีค่าทางเศรษฐกิจ เขตที่สูงภาคเหนือมีป่าไม้ผลัดใบในเขตอบอุ่นและป่าสน
2. น้ำ
เขตเทือกเขาหิมาลัยเป็นแหล่งทรัพยากรน้ำ และเป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำสายสำคัญในเอเชียใต้หลายสาย ส่วนเขตภูเขาในคาบสมุทรอินเดียปริมาณน้ำในแม่น้ำมักเปลี่ยนแปลงไปตามฤดูกาล
3. สัตว์ป่า ในเขตป่าไม้จะมีสัตว์ป่าอาศัยอยู่หลายชนิด เช่น สิงโต เสือ หมาป่า ลิง ช้าง หมี งู
4. แร่ เอเชียใต้เป็นภูมิภาคที่ขาดแคลนน้ำมันและแก๊สธรรมชาติ แต่มีแร่อื่น ๆ อยู่หลายชนิด เช่น เหล็ก ทับทิม ไพลิน และแร่แกรไฟต์
เศรษฐกิจ
1. การเกษตร ประกอบด้วย
1) การเพาะปลูก ส่วนใหญ่เป็นการเพาะปลูกเพื่อยังชีพ เช่น ข้าวเจ้า อ้อย ปลูกบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำคงคา ฝ้ายปลูกมากในประเทศอินเดียและปากีสถาน ปอกระเจาเป็นพืชเศรษฐกิจของแถบดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำคงคา ประเทศอินเดียและบังกลาเทศ ยางพารา ชา และมะพร้าวเป็นพืชเศรษฐกิจของประเทศศรีลังกา ส่วนข้าวสาลี ข้าวฟ่าง
และฝ้ายปลูกมากในประเทศปากีสถาน
2) การเลี้ยงสัตว์ ในประเทศอินเดีย บังกลาเทศ ศรีลังกา และปากีสถาน นิยมเลี้ยงโค ประเทศปากีสถานมีการเลี้ยงแพะและแกะมาก และประเทศเนปาลและภูฏานมีการเลี้ยงโคและแกะเป็นอาชีพ
2. การทำประมง ประเทศอินเดียมีการทำประมงเจริญก้าวหน้าที่สุด ประเทศปากีสถานมีปลาสด ปลาแห้ง และกุ้ง เป็นสินค้าออกที่สำคัญอย่างหนึ่ง
และประเทศบังกลาเทศส่งผลิตภัณฑ์ปลาเป็นสินค้าออกที่สำคัญ
3. การทำป่าไม้ มีการอนุรักษ์ป่าเพื่อประโยชน์ทางการเกษตรและสร้างความชุ่มชื้น ซึ่งพื้นที่ที่มีป่าไม้อุดมสมบูรณ์ คือ ทางตอนเหนือของประเทศอินเดีย เนปาล และทางตะวันออกของประเทศบังกลาเทศ
4. การทำเหมืองแร่ แร่ที่สำคัญ ได้แก่ ถ่านหินและเหล็ก พบทางภาคตะวันออกของคาบสมุทร
บ็อกไซต์ผลิตได้ทางตอนใต้ของแม่น้ำคงคาซึ่งอยู่ทางตะวันออกของประเทศอินเดีย เพชร พลอยมีมากในประเทศศรีลังกา
5. อุตสาหกรรม อินเดียมีอุตสาหกรรมเจริญก้าวหน้ามากที่สุด ที่สำคัญ ได้แก่ อุตสาหกรรมเหล็กและเหล็กกล้า เคมีภัณฑ์ สิ่งทอ และอุตสาหกรรมในครัวเรือน ส่วนประเทศอื่น ๆ อุตสาหกรรมยังไม่พัฒนามากนัก ส่วนใหญ่เป็นการแปรรูปสินค้าทางการเกษตร
6. การค้า สินค้าส่งออกส่วนใหญ่เป็นสินค้าทางการเกษตร
เช่น ชา ฝ้าย ปอ พืชน้ำมัน แร่เหล็ก รัตนชาติ ส่วนสินค้านำเข้า ได้แก่ น้ำมันดิบ เครื่องจักรกล เครื่องใช้ไฟฟ้า
ลักษณะประชากร สังคม และวัฒนธรรม
1. ประชากร เอเชียใต้มีประชากรประมาณ 1,517.7 ล้านคน ประเทศอินเดียมีประชากรมากที่สุด และประเทศมัลดีฟส์มีประชากรน้อยที่สุด ซึ่งประชากรจะอาศัยอยู่หนาแน่นในบริเวณดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำคงคา ประเทศบังกลาเทศ และเมืองใหญ่ ๆ ในประเทศอินเดีย
2. ภาษา
โดยเฉพาะในประเทศอินเดียมีภาษาที่ใช้พูดแตกต่างกันมาก และใช้ภาษาอังกฤษเป็นภาษาทางราชการ
3. วัฒนธรรม มีวัฒนธรรมที่หลากหลาย ส่วนใหญ่ปฏิบัติตามขนมธรรมเนียมประเพณีดั้งเดิม
4. ศาสนา ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดู โดยเฉพาะในประเทศอินเดีย บังกลาเทศ และเนปาล รองลงมาคือ ศาสนาอิสลาม นับถือมากในประเทศปากีสถาน พระพุทธศาสนานับถือมากในประเทศเนปาลและภูฏาน ส่วนศาสนาอื่น ๆ ได้แก่ ศาสนาคริสต์ ศาสนาสิข
ศาสนาเชน