�ѡ�С�кǹ��÷ҧ�Է����ʵ�� 13 �ѡ��
��������������¹�Է����ʵ���ҵ����������� ����ͧ�ͧ�ѡ�С�кǹ��÷ҧ�Է����ʵ��������ͧ���س��ٷء��ҹ�������Ӥѭ�����ҧ�ҡ �Ѩ�غѹ�ͧ ����Է����ʵ��ء��ҹ���ͧ���ҧ����١�����ͧ���ͧ�Դ�ѡ������ҹ���鹵����ǧ��� ��駹�� ����Ҵ١ѹ�ա��Ҥ�Ѻ��� �ѡ�С�кǹ��÷ҧ�Է����ʵ�� 13 �ѡ�� �����ú�ҧ
�ѡ�з�� 1 �ѡ�С���ѧࡵ (Observation)
�������� : ���Ըա���Ң������µç�ҡ��������ҷ�����ʷ����� ���� ��ô� ��ô� ��ÿѧ ��ê�� ��С�������� ��駹�������������������ͻ��ʺ��ó�����ͧ����ѧࡵŧ�
�����ŷ����ҡ����ѧࡵ�� �������ԧ��Шѡ��
�ѡ�з�� 2 �ѡ�С���Ѵ (Measurement)
�������� : �繡�����͡��С��������ͧ��� �ӡ���Ѵ�һ���ҳ�ͧ��觵�ҧ �
�͡���繵���Ţ�������������� ��ж١��ͧ ����˹��¡�ҡѺ����
| �� (��) �Է�� ����Է��Ѻ��������ж����� ˹ѧ����Է�������������Ѻ�ء�� ��������´������� ��ԡ ˹ѧ����Է����ʵ�� |
�ѡ�з�� 3 �ѡ�С�è�ṡ������ (Classification)
�������� : �繡�èѴ���������§�ӴѺ�ѵ��������觢ͧ�������㹻��ʺ��ó� ����ࡳ����ࡳ�����Ҩ�������������ᵡ��ҧ ��������ѹ�����ҧ����ҧ˹�觡���
�ѡ�з�� 4 ����Ҥ�������ѹ�������ҧ��ʡѺ��������ʡѺ���� (Spacs / Spacs Reation and Space /Time Relation)
�������� :
�繡�èѴ���������§�ӴѺ�ѵ��������觢ͧ�������㹻��ʺ��ó� ����ࡳ����ࡳ�����Ҩ��������� ����ᵡ��ҧ��������ѹ�����ҧ����ҧ˹�觡���
�������ԫҹ�� Gamma Oryzanol �դس���ѵԴѧ���
�ѡ�з�� 5 ��äӹǹ (Using Number)
�������� : �繡�ùѺ�ӹǹ�ͧ�ѵ����С�ùӵ���Ţ�ʴ��ӹǹ���Ѻ���ҤԴ�ӹǹ �¡�úǡ ź �ٳ ��� �����Ҥ������� �ѡ�з�� 6 ��èѴ��������ͤ������¢����� (Organizing Data and Communication)
�������� :
�繡�ùӢ����ŷ�����Ѻ�ҡ����ѧࡵ ����Ѵ ��÷��ͧ ��Шҡ�������� �ҨѴ��з��������� �¡���Ҥ���������§�ӴѺ �Ѵ�¡������ ���ͤӹdz�Ҥ������ ���������������㨤������¢ͧ�����Ūش��鹴բ�� �¡�ù��ʹ���ٻ�ͧ���ҧἹ���� Ἱ�Ҿ ������ ��ҿ����� ���͡����¹������ �ѡ�з�� 7 ���ŧ�����Դ��繨ҡ������ (Inferring)
�������� : �繡�����������Դ������Ѻ�����ŷ����ҡ����ѧࡵ���ҧ���˵ؼ�������»��ʺ��ó�����Ҫ��� �ѡ�з�� 8 ��þ�ҡó� (Prediction)
�������� : �繡��Ҵ��ӵͺ��ǧ˹�ҡ��ӡ�÷��ͧ ������»��ʺ��ó����Դ���� � ��ѡ��� �� ���ͷ�ɮշ������������
�����ͧ����Ҫ���㹡����ػ �� ��þ�ҡó�����ŷ������ǡѺ����Ţ ���� �����ŷ���繵��ҧ ���� ��ҿ ��觷��� 2 Ẻ ���
1. ��þ�ҡó����㹢ͺࢵ�ͧ������
2. ��þ�ҡó���¹͡�ͺࢵ�ͧ������ �ѡ�з�� 9 ��õ������ҹ (Formulating Hypothesis)
�������� : �繡�äԴ�Ҥӵͺ��ǧ˹�ҡ���÷��ͧ ������¡���ѧࡵ���������л��ʺ��ó�����繰ҹ �ѡ�з�� 10 ��á�˹�������ԧ��Ժѵԡ�� (Defining Operation)
�������� : �繡�á��˹�����������Тͺࢵ�ͧ�ӵ�ҧ � ������������ҹ����ͧ��÷��ͧ����Դ�������㨵ç�ѹ�������ö�ѧࡵ�������Ѵ�� �����ӵͺ����ǡѺ��÷��ͧ��к͡�Ը��Ѵ
����÷������ǡѺ��÷��ͧ��� �ѡ�з�� 11 ��á�˹���ФǺ�������� (Identifying and Controlling Variables)
�������� : �繡�ú觪����ỹ�� ����õ�� ��е���÷���ͧ�Ǻ���㹡�õ�� ����ҹ˹��� �ѡ�з�� 12 ��÷��ͧ (Experiment)
�������� : �繡�кǹ��û�Ժѵԧҹ�����Ҥӵͺ�ҡ����ҹ��������㹡�÷��ͧ ��觻�Сͺ���� 3 ��鹵 ����
1. ����͡Ẻ��÷��ͧ
2. ��û�Ժѵԡ�÷��ͧ
3. ��úѹ�֡�š�÷��ͧ �ѡ�з�� 13 ��õդ������¢��������ŧ�����ػ (Interperting Data and Making)
�������� :
�繡���Ť����������ͺ������ѡɳТ����ŷ�������� ��õդ������¢ͧ������ 㹺ҧ�����Ҩ��ͧ��ѡ����� � ���� �� ����ѧࡵ ��äӹǹ �繵� ��С��ŧ�����ػ ���¶֧ �����ػ��������ѹ��ͧ�����ŷ����� ���ŧ�����ػ ����ö���� 2 �дѺ ���
1. �����ػ��дѺ᤺ ��� �����ػ��������С����������ҧ������觷������֡��
2. �����ػ��дѺ���ҧ ��� �����ػ����͡�͡�ͺࢵ�ͧ�����������ҧ���繡�â��¡��ҧ�����Ъҡ����͡�����˭� �����ػ����դ������Ͷ������¡���Ẻ�á �����Ź������ػ������º���§�ҡ�͡��û�Сͺ���ͺ���ԧ��Ժѵԡ�á�þѲ�����ö�зҧ�Է����ʵ������ѡ�С�кǹ��÷ҧ����Է����ʵ��
����Ѻ�ѡ�֡���Ң��Է����ʵ�� ��鹻շ�� 4 (�Է����ʵ�� / 52) �ѹ��� 30 �Զع�¹ - 1 �á�Ҥ� 2555 � ��ͧ��Ъ���ҫ��ͧ �Ҥ�����Ǫ���ŧ�ó� ����Է������Ҫ�ѯ�Ժ��ʧ���� �Է�ҡ��� ��¾����� ��С�����ҧ
�Թᴹ�ѭ�Ҫ���ʹѺʹع��������¹�ء���Դ�ѡ�С�кǹ��÷ҧ�Է����ʵ�� ���Ӥ���������ҾѲ�Ҥ��ͧ��л���ȪҵԤ�Ѻ
���йӹԴ�֧ ���ͧ�ҡ����ҹ��� �չѡ���¹ �ѡ�֡�Һҧ��ǹ �ʵ��ͤ��������ٻ�Ҿ�ҧ���ҧ����͢����ѧ����Ź� ����Ҩ��Ң��¼Դ �ú.������������ �֧���ҽҡ��Ѻ
วิชา ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ คืออะไร? จะเตรียมตัวสอบวิชาทักษะวิทย์อย่างไรดี? แนวข้อสอบทักษะวิทย์จะเป็นแบบไหนกันนะ? คำถามเหล่านี้เป็นคำถามยอดฮิตที่ผู้ปกครองของน้อง ๆ ที่มีความตั้งใจจะสอบเข้าโรงเรียนสาธิตประสานมิตรสอบถามกันเข้ามา เพราะไม่รู้ว่าจะต้องจัดการรับมือกับข้อสอบแนวนี้อย่างไร แถมที่โรงเรียนที่เรียนอยู่ก็แทบจะไม่พูดถึง หรือไม่มีชื่อวิชานี้เลยด้วยซ้ำ
บทความนี้ครูแอมจะมาไขข้อข้องใจว่าทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ หรือที่เรียกกันสั้น ๆ ว่า “ทักษะวิทย์” แท้จริงแล้วมันคืออะไร และมีทักษะใดบ้างที่น้อง ๆ จะต้องเตรียมความพร้อมก่อนเข้าสู่สนามสอบ
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์
ในการเรียนรู้ทางวิทยาศาสตร์จำเป็นต้องใช้ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์เพื่อนำไปสู่การสืบเสาะค้นหา ผ่านการสังเกต ทดลอง สร้างแบบจำลอง และวิธีการอื่น ๆ เพื่อนำข้อมูลมา
สร้างคำอธิบายเกี่ยวกับแนวคิดหรือองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ประกอบด้วย 14 ทักษะ ได้แก่ ทักษะการสังเกต ทักษะการวัด ทักษะการลงความเห็นจากข้อมูล ทักษะการจำแนกประเภท ทักษะการหาความสัมพันธ์ของสเปซกับเวลา ทักษะการใช้จำนวน ทักษะการจัดกระทำและสื่อความหมายข้อมูล ทักษะการพยากรณ์ ทักษะการตั้งสมมติฐาน ทักษะการกำหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ
ทักษะการกำหนดและควบคุมตัวแปร ทักษะการทดลอง ทักษะการตีความหมายข้อมูลและลงข้อสรุป และ ทักษะการสร้างแบบจำลอง
เมื่ออ่าน 14 ทักษะข้างต้นครบแล้ว หลาย ๆ คนคงพอจะนึกภาพออกแล้วว่า ทักษะเหล่านี้แฝงอยู่ในวิชาวิทยาศาสตร์ที่น้อง ๆ เรียนกันอยู่ ทั้งในรูปแบบเนื้อหา และการทดลองในห้องปฏิบัติการ นอกจากนี้ ทักษะเหล่านี้ยังแฝงอยู่ในชีวิตประจำวันของทุกคนอยู่แล้วโดยที่เราอาจจะไม่รู้ตัว
เช่น เราสามารถบอกได้ว่ามะนาวมีรสเปรี้ยว เพราะเราใช้ทักษะการสังเกตผ่านการรับรสของลิ้น หรือ
ถ้าเราเห็นว่าตอนนี้ท้องฟ้ามืดครึ้ม มีเมฆดำทะมึน เราก็คงต้องเตรียมพกร่มติดตัวไปด้วย เพราะเราใช้ทักษะการพยากรณ์คาดเดาว่าฝนกำลังจะตกแล้วแน่ ๆ
เมื่อรู้จักกับทักษะสำหรับการเรียนรู้ทางวิทยาศาสตร์แล้ว สิ่งที่น้อง ๆ ควรต้องรู้เพิ่มอีกหนึ่งเรื่อง คือ “วิธีการทางวิทยาศาสตร์” ซึ่งประกอบด้วย 5 ขั้นตอนที่สำคัญ ดังภาพ
สิ่งที่ผู้ออกข้อสอบต้องการประเมินน้อง ๆ คือ ต้องการประเมินว่าน้อง ๆ มีทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ที่ดี และสามารถนำมาประยุกต์ใช้ร่วมกับวิธีการวิทยาศาสตร์ได้หรือไม่ หรือพูดอีกนัยหนึ่งคือ อยากประเมินว่าน้อง ๆ มีกระบวนการคิดเป็นแบบนักวิทยาศาสตร์หรือไม่ นั่นเอง
ตัวอย่างข้อสอบทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์
โจทย์ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์จะเน้นไปที่การนำทักษะวิทย์มาใช้ในการแก้ปัญหาโจทย์ ซึ่งบางครั้งอาจต้องนำความรู้ในด้านเนื้อหาวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์เข้ามาประกอบการวิเคราะห์โจทย์ด้วย ดังนั้นน้อง ๆ ต้องอย่าลืมเตรียมความพร้อมของทั้ง 2 วิชานี้ให้ดีด้วยนะคะ (คอร์สสรุปเนื้อหา)
ครูแอมขอยกตัวอย่างโจทย์ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์เพื่อให้น้อง ๆ ได้เห็นภาพกันชัดเจนขึ้น ลองคิดคำตอบกันก่อนดูเฉลยนะคะ
เราคงรู้กันอยู่ว่าวัสดุบางชนิดมีความสามารถในการกักเก็บความร้อนได้ หากที่บ้านของเรามีวัสดุ
4 ชนิด ได้แก่ กระดาษหนังสือพิมพ์ ฟอยล์ พลาสติกห่ออาหาร
และ Bubble กันกระแทก คำถามที่
เกิดขึ้นคือ วัสดุใดกักเก็บความร้อนได้ดีที่สุด นี่คือจุดเริ่มต้นของวิธีการทางวิทยาศาสตร์ (การระบุปัญหา)
ปัญหานี้สามารถนำมาตั้งเป็นคำถามในข้อสอบได้หลากหลายแนวมาก ตัวอย่างเช่น
โจทย์ทักษะวิทยาศาสตร์ ข้อที่ 1
หลายคนอาจรู้สึกว่าอ่าน ๆ แล้วก็เหมือนจะมีเหตุผลถูกทุกข้อเลย แต่ไม่มี choice ถูกทุกข้อให้เลือกเสียด้วยสิ !
จุดสำคัญที่ต้องยึดเป็นหลักไว้สำหรับการทำข้อสอบลักษณะนี้คือ
“สมมติฐานมักเป็นข้อความที่บอกความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปรต้นกับตัวแปรตาม”
ตัวแปรต้น (สิ่งที่เราสนใจจะศึกษา) ในการทดลองนี้ คือ ชนิดของวัสดุ
ตัวแปรตาม (ผลที่เกิดจากตัวแปรต้น) ในการทดลองนี้ คือ ความสามารถในการกักเก็บความร้อน
ดังนั้นสมมติฐานที่ถูกต้องจึงควรพูดถึงความสัมพันธ์ของ 2 ตัวแปรนี้ และอย่าลืมว่า สมมติฐานอาจจะผิดหรือถูกก็ได้ เราจะไปพิสูจน์ความถูกต้องกันในผลการทดลอง
คำตอบที่ถูกต้องของโจทย์ทักษะวิทย์ข้อนี้จึงเป็นข้อ ค. นั่นเอง
เมื่อเรามีสมมติฐานแล้ว ก็ถึงเวลาของการออกแบบการทดลอง ในส่วนนี้ต้องใช้ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เช่น ทักษะการกำหนดและควบคุมตัวแปร ทักษะการกำหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ และทักษะการทดลอง
แล้วข้อสอบทักษะวิทย์จะถามแนวไหนได้บ้าง ไปดูคำถามกัน
โจทย์ทักษะวิทยาศาสตร์ ข้อที่ 2
เทคนิคที่ครูแอมสอนน้อง ๆ
เสมอในเรื่องการกำหนดตัวแปรควบคุม คือ “ตัวแปรควบคุมจะเป็นปัจจัยต่าง ๆ ที่ไม่ได้เป็นตัวแปรต้น หรือตัวแปรตาม” เทคนิคนี้ช่วยให้น้อง ๆ ตัด choice ที่ไม่ใช่ออกได้อย่างง่ายดาย สำหรับโจทย์ข้อนี้ choice ที่มีมาให้ทุกข้อนั้นไม่ใช่ทั้งตัวแปรต้นและตัวแปรตาม ดังนั้นปัจจัยทั้งหมดที่ให้มาจึงเป็นสิ่งที่ต้องควบคุมให้เหมือนกัน เพื่อไม่ให้เกิดอคติ (bias) ในการทดลอง
คำตอบที่ถูกต้องของโจทย์ทักษะวิทย์ข้อนี้จึงตอบข้อ ง. นั่นเอง
เราสามารถออกแบบการทดลองโดยนำน้ำร้อนที่มีอุณหภูมิเริ่มต้นเท่ากัน ปริมาณเท่ากัน ใส่ลงในแก้วแบบเดียวกันซึ่งหุ้มด้วยวัสดุต่างชนิดกัน แล้ววัดอุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลงไปตามเวลา ดังภาพ
ผลการทดลองที่ได้ สามารถถูกนำมาตั้งคำถามในลักษณะดังต่อไปนี้
โจทย์ทักษะวิทยาศาสตร์ ข้อที่ 3
การจะตอบคำถามข้อนี้ได้ถูกต้อง น้อง ๆ ต้องมีทักษะการวัด และ ทักษะการใช้จำนวน จึงจะได้คำตอบเท่ากับ 25 องศาเซลเซียส (ข้อ ค.)
โจทย์ทักษะวิทยาศาสตร์ ข้อที่ 4
คำตอบ คือ ผลการวัดอุณหภูมิของแก้วที่ห่อด้วยพลาสติกห่ออาหาร ที่เวลา 10 นาที เพราะวัดค่าได้เท่ากับ 25 องศาเซลเซียส แต่ในเวลาต่อมาที่ 15 และ 20
นาทีกลับวัดได้อุณหภูมิสูงขึ้นทั้ง ๆ ที่ไม่ได้มีการให้ความร้อน
คำถามข้อนี้ต้องอาศัยทักษะการลงความเห็นจากข้อมูล และทักษะการพยากรณ์
โจทย์ทักษะวิทยาศาสตร์ ข้อที่ 5
หากนำทักษะการตีความหมายข้อมูลและลงข้อสรุปมาพิจารณาผลการทดลอง เราจะพบว่าที่เวลา 20 นาที น้ำในแก้วที่หุ้มด้วย Bubble กันกระแทกมีอุณหภูมิสูงที่สุด แสดงว่า Bubble กันกระแทกสามารถกักเก็บความร้อนได้ดีที่สุดนั่นเอง ดังนั้นคำตอบที่ถูกต้องของข้อนี้คือ ข้อ ง.
การเรียนในห้องเรียน การทำการทดลอง และการทำกิจกรรมต่าง ๆ ที่ได้รับมอบหมายจากทางโรงเรียน เป็นส่วนหนึ่งของการฝึกฝนและพัฒนาผู้เรียนให้มีทักษะต่าง ๆ มากขึ้น
ในเบื้องต้นหากน้องมีพื้นฐานเป็นเด็กมีความรับผิดชอบในด้านการเรียน ช่างถาม ใฝ่รู้ใฝ่เรียนเป็น
ทุนเดิมอยู่แล้ว ครูแอมเชื่อว่าน้องต้องมีทักษะเหล่านี้อยู่ในตัวแน่นอน
แต่เพื่อให้มีความมั่นใจในการเข้าสู่สนามสอบมากขึ้น การฝึกทำโจทย์ที่เน้นเฉพาะประเด็นทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์เป็นตัวช่วยหนึ่งที่น้องสามารถฝึกฝนได้ก่อนเข้าห้องสอบจริง การทำโจทย์จะทำให้น้องเห็นแนวทางของคำถามที่อาจได้พบในข้อสอบ และได้ฝึกการใช้ทักษะวิทย์กับโจทย์ในรูปแบบต่าง ๆ